Czy pracodawca może nakazać wykonanie badań we wskazanej jednostce medycyny pracy?

Szczegółowe kwestie związane z przeprowadzaniem profilaktycznych badań lekarskich (wstępne, okresowe, kontrolne) zostały uregulowane w art. 229 kodeksu pracy (dalej: KP) oraz wydanym na jego podstawie rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30.05.1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. z 1996 r., Nr 69, poz. 332 ze zm.) – dalej: „rozporządzenie”.  

Badania te są przeprowadzane na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. Szczegółową treść skierowania określa § 4 ust 2 rozporządzenia, zaś jego wzór został wskazany w załączniku nr 3a do rozporządzenia. Rozporządzenie nie przewiduje zamieszczania w skierowaniu nazwy placówki medycznej, w której należy przeprowadzić profilaktyczne badania lekarskie. Niemniej jednak należy mieć na względzie, że zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 27.06.1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. z 2014 r., poz. 1184 ze zm.) badania wstępne, okresowe i kontrolne pracowników powinny być wykonywane w podstawowej jednostce służby medycyny pracy, z którą pracodawca zawarł pisemną umowę w zakresie świadczenia tego typu usług medycznych. Obowiązek zawarcia przedmiotowej umowy spoczywa na każdym pracodawcy. W celu należytego wykonania przedmiotowej umowy pracodawca powinien zamieścić w skierowaniu nazwę i adres jednostki medycyny pracy będącej stroną tejże umowy. Alternatywnie, informacja o konieczności wykonywania badań lekarskich w określonej placówce medycznej może wynikać z treści aktu wewnątrzzakładowego (np. regulaminu pracy, zarządzenie itp.) lub polecenia służbowego wydanego w dowolnej formie (np. ustnie). W takim przypadku pracownik powinien przeprowadzić badania, na które zostało wystawione skierowanie, we wskazanej placówce medycznej. W kontekście art. 100 § 1 KP, treść tak sporządzonego skierowania jest formą polecenia służbowego, nakładającego na pracownika obowiązek określonego zachowania, który w rozważanym przypadku polegać będzie na poddaniu się profilaktycznym badaniom lekarskim we wskazanej placówce medycznej.

Przedłożenie przez pracownika orzeczenia lekarskiego wydanego przez lekarza zatrudnionego w innej placówce medycznej niż ta, z którą pracodawca zawarł umowę może być uznane za niewykonanie polecenia służbowego ze wszelkimi z tego faktu wynikającymi konsekwencjami.

Pracodawca nie musi honorować uzyskanego w ten sposób orzeczenia lekarskiego, wymagając od pracownika, aby ten przedłożył orzeczenie o braku przeciwskazań do pracy na danym stanowisku wydane przez właściwą, wskazaną przez siebie placówkę medyczną. W takiej sytuacji pracownik będzie musiał ponownie poddać się badaniom profilaktycznym w podstawowej jednostce służby medycyny pracy określonej w skierowaniu.