W prawie pracy obowiązuje zasada równego traktowania. Oznacza ona, że wszyscy pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Niedopuszczalne jest różnicowanie ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy. Równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza niedyskryminowanie w jakikolwiek sposób, bezpośrednio lub pośrednio, z wymienionych wyżej przyczyn.

Za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu uważa się różnicowanie przez pracodawcę sytuacji pracownika z jednej lub kilku przyczyn wymienionych wyżej, którego skutkiem jest w szczególności:

1. odmowa nawiązania lub rozwiązanie stosunku pracy,

2. niekorzystne ukształtowanie wynagrodzenia za pracę lub innych warunków zatrudnienia albo pominięcie przy awansowaniu lub przyznawaniu innych świadczeń związanych z pracą,

3. pominięcie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe

– chyba że pracodawca udowodni, że kierował się obiektywnymi powodami.

Naruszenie wskazanej zasady może skutkować koniecznością zapłaty przez pracodawcę odszkodowania na podstawie art. 18^3d. Zgodnie z jego treścią osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów. Niewątpliwie takie odszkodowanie będzie stanowiło przychód ze stosunku pracy.

Ustawodawca przewiduje zwolnienie od opodatkowania dla odszkodowań i zadośćuczynień, które spełniają warunki określone w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wolne od podatku dochodowego są bowiem otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw lub aktów administracyjnych wydanych na podstawie tych przepisów oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – kodeks pracy, z wyjątkiem:

a. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,

b. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,

c. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,

d. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,

e. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,

f. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,

g. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Wysokość odszkodowania za nierówne traktowanie nie została precyzyjnie określona w przepisach prawa, podobnie jak zasady jego ustalania. Wskazany wyżej art. 18^3d kodeksu pracy określa jedynie minimalną wysokość odszkodowania. Tym samym nie spełnia ono warunków zwolnienia takiego świadczenia od opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Alternatywną podstawą zwolnienia od opodatkowania wypłaconego odszkodowania może być art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W oparciu o ten przepis zwalnia z podatku dochodowego od osób fizycznych inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

a. otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

b. dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Z treści przywołanego wyżej przepisu wynika wprost, że zwolnienie nie ma charakteru bezwzględnego. Oprócz tego, że nie korzystają z niego odszkodowania i zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku sądowego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, to nie korzystają również odszkodowania i zadośćuczynienia dotyczące korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Inaczej mówiąc, zwolnienie nie obejmuje odszkodowań i zadośćuczynień otrzymanych tytułem utraconych korzyści (lucrum cessans). Stanowią one bowiem przychód podlegający opodatkowaniu.

Z interpretacji indywidualnych organów skarbowych dotyczących opodatkowania odszkodowań za naruszenie zasady równego traktowania wynika, że takie świadczenie nie rekompensuje straty, lecz prowadzi do wzbogacenia pracownika. Gdyby pracownik był równo traktowany, to pracownik nie uzyskałby dodatkowych środków. Oznacza to, że takie odszkodowanie podlega opodatkowaniu (por. interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 9 maja 2025 roku, sygn. 0113-KDIPT2-3.4011.239.2025.1.MS).