Prawo do urlopu wypoczynkowego stanowi jedno z podstawowych praw pracowniczych. Zasadą jest, iż pracownik powinien wykorzystać przysługujący mu urlop wypoczynkowy w naturze. Jedynie w przypadku braku możliwości wykorzystania urlopu wypoczynkowego w naturze, z uwagi na rozwiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy, pracownikowi może zostać wypłacony ekwiwalent pieniężny.

Co do zasady podstawę wymiaru świadczeń przysługujących pracownikowi w razie choroby i macierzyństwa stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (art. 36 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa).

Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku (art. 41 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa). Nie uwzględnia się zatem tych składników wynagrodzenia, które nie są pomniejszane za okres choroby. Zasada ta ma zastosowanie w okresie trwającego stosunku pracy. W przypadku, gdy niezdolność do pracy ubezpieczonego powstanie w trakcie zatrudnienia, ale zatrudnienie to ustanie bądź choroba ubezpieczonego rozpocznie się całkowicie po ustaniu tytułu do ubezpieczenia chorobowego, składniki nie pomniejszane za czas usprawiedliwionej nieobecności w trakcie zatrudnienia będą wliczone do podstawy wymiaru zasiłków i świadczeń z ubezpieczenia społecznego po jego ustaniu.

Ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy jest składnikiem wynagrodzenia, na którego wysokość pobieranie zasiłków nie ma wpływu. W konsekwencji nie powinien być uwzględniany w podstawie wymiaru zasiłków przysługujących w czasie trwania ubezpieczenia. Uwzględnia się go natomiast w podstawie wymiaru zasiłków przysługujących za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia, doliczając do miesiąca, w którym nastąpiła jego wypłata. W przypadku, gdy choroba rozpocznie się w kolejnym miesiącu (po miesiącu, w którym rozwiązano stosunek pracy), a pracodawca wypłaci zaległy ekwiwalent w miesiącu choroby z uwagi na przesunięcie wypłaty wynagrodzeń na miesiąc kolejny i wykaże to w raporcie ZUS RCA, ekwiwalent zostanie wliczony do podstawy wymiaru zasiłku do ostatniego miesiąca zatrudnienia. Płatnikiem zasiłku po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych.