Czas pracy w podróży służbowej

W myśl art. 77⁵ § 1 kodeksu pracy (dalej: KP), podróż służbowa polega na wykonywaniu zadania określonego przez pracodawcę poza miejscowością, w której znajduje się stałe miejsce pracy pracownika, w terminie i miejscu określonych w poleceniu wyjazdu służbowego (por. wyrok SN z 30.05.2001 r., I PKN 424/00, OSNP 2003/7/172).

Według ugruntowanego w orzecznictwie poglądu, okres odbywania podróży służbowej poza godzinami pracy wynikającymi z rozkładu czasu pracy danego pracownika nie jest zaliczany do czasu pracy, jeżeli w jej trakcie pracownik nie wykonuje pracy (por. m.in. wyrok SN z 27.10.1981 r., I PR 85/81, OSN 1982/5-6/76; wyrok SN z 23.06.2005 r., II PK 265/04, OSNP 2006/5-6/76).

A zatem, do czasu pracy zalicza się godziny podróży służbowej przypadające na harmonogramowe godziny pracy pracownika, natomiast podróż odbywana poza tymi godzinami będzie traktowana jako czas pracy jedynie w przypadku, gdy pracownik w jej trakcie świadczył pracę.

Punktem wyjścia do rozstrzygnięcia zagadnienia przedstawionego w zapytaniu jest odniesienie działań wykonywanych przez pracownika w trakcie odbywania podróży służbowej do obowiązującego go rozkładu czasu pracy. Jak wynika z treści zapytania, pracownik ten pracuje w godzinach od 7⁰⁰ do 15⁰⁰. Przez 3 kolejne dni odbywa podróż służbową rozpoczynając ją w siedzibie pracodawcy (stałym miejscu pracy) o godzinie 7⁰⁰. Do miejsca docelowego podróży dociera o godzinie 8⁰⁰, gdzie wykonuje pracę do godziny 14⁰⁰, po czym powraca do swego stałego miejsca pracy, w którym kończy podróż służbową o godzinie 15⁰⁰, która zgodnie z obowiązującym go rozkładem jest godziną zakończenia jego pracy w danym dniu. 

W takim układzie do czasu pracy wliczają się wszystkie działania podejmowane przez pracownika w okresie przypadającym na jego harmonogramowe godziny pracy, tzn. nie tylko okres faktycznego wykonywania pracy (od 8⁰⁰ do 14⁰⁰), ale również czas dojazdu do miejsca docelowego podróży i czas powrotu do stałego miejsca pracy, mimo tego, że w godzinach od 7⁰⁰ do 8⁰⁰ oraz od 14⁰⁰ do 15⁰⁰ nie pracował, lecz prowadził samochód.

Szczegóły związane z odbywaniem podróży służbowej określa pracodawca mając na uwadze obowiązujący pracownika rozkład czasu pracy oraz konieczność zapewnienia nieprzerwanego 11-godzinnego odpoczynku dobowego i 35-godzinnego tygodniowego. W tym zakresie może on przede wszystkim wskazać miejscowość rozpoczęcia i zakończenia podróży służbowej (również miejsce jej rozpoczęcia i zakończenia) oraz środek transportu właściwy do odbycia podróży. Pracodawca może (ale nie musi) uznać za miejscowość rozpoczęcia i/lub zakończenia podróży – miejscowość zamieszkania pracownika. Może również uznać, że podróż służbowa kończy się w stałym miejscu pracy, po odstawieniu środka transportu służącego odbyciu podróży. W tym ostatnim przypadku, nieprzerwany 11-godzinny odpoczynek dobowy będzie liczony dopiero od momentu odstawienia pojazdu służbowego w miejscu wskazanym przez pracodawcę.

Zmodyfikujmy więc nieco sytuację naszego pracownika.

Pracodawca zażądał, aby pracownik rozpoczął pracę w miejscu docelowym podróży służbowej o godzinie wynikającej z obowiązującego go rozkładu, czyli o 7⁰⁰. Aby o tej godzinie dotrzeć na miejsce pracownik musi wyruszyć w podróż już o godzinie 6⁰⁰. Dociera na miejsce docelowe o godzinie 7⁰⁰, gdzie świadczy pracę do godziny 15⁰⁰, po czym odbywa podróż powrotną, zakończoną odstawieniem samochodu służbowego na parking firmowy o godzinie 16⁰⁰.

W takim układzie jego sytuacja przedstawia się następująco. Za czas od godziny 7⁰⁰ do 15⁰⁰ nabywa prawo do normalnego wynagrodzenia za pracę, za czas od godziny 6⁰⁰ do 7⁰⁰ oraz od godziny 15⁰⁰ do 16⁰⁰ nie otrzyma wynagrodzenia, gdyż był to tylko czas podróży. Mając na uwadze fakt, iż w dniu następnym ma ponownie rozpocząć pracę również o godzinie 7⁰⁰ w miejscu docelowym podróży służbowej, co będzie wiązało się z wyjazdem o godzinie 6⁰⁰ –  zachowany będzie również nieprzerwany odpoczynek dobowy, gdyż pomiędzy godziną zakończenia podróży służbowej w pierwszym dniu (16⁰⁰) a jej rozpoczęciem w kolejnym dniu (6⁰⁰) upływa ponad 11 godzin.