Umowa zlecenia to umowa prawa cywilnego, którą cechują określone różnice od umowy o pracę. Tego rodzaju stosunek prawny charakteryzują: staranność działania, brak podporzadkowania, osobiste działanie i odpłatność.

Zgodnie z treścią art. 734 § 1 Kodeksu cywilnego przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Umowa ta stanowi umowę starannego działania. Oznacza to, iż celem zleceniobiorcy jest podejmowanie działań zmierzających do osiągnięcia określonego rezultatu, a nie sam rezultat. W przypadku nieosiągnięcia rezultatu, ale dołożenia wszelkich starań w tym kierunku, zleceniobiorca nie będzie ponosił odpowiedzialności za niewykonanie zobowiązania.

Przyjmujący zlecenie nie jest, co do zasady, podporządkowany dającemu zlecenie. Wynika to między innymi z art. 737 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym przyjmujący zlecenie może bez uprzedniej zgody dającego zlecenie odstąpić od wskazanego przez niego sposobu wykonania zlecenia, jeżeli nie ma możności uzyskania jego zgody, a zachodzi uzasadniony powód do przypuszczenia, że dający zlecenie zgodziłby się na zmianę, gdyby wiedział o istniejącym stanie rzeczy. Na podstawie przywołanego przepisu oraz zasady swobody umów strony mogą zawrzeć w umowie postanowienia przewidujące podporządkowanie zleceniobiorcy wytycznym zleceniodawcy, między innymi co do sposobu, czasu i miejsca wykonania zlecenia. Taka sytuacja ma jednak charakter wyjątkowy i wynika wyłącznie z woli stron, a nie z przepisów.

Zasadą jest również osobiste wykonywanie zlecenia przez zleceniobiorcę. Może on powierzyć wykonanie osobie trzeciej, ale tylko wtedy, gdy taka możliwość wynika z umowy, ze zwyczaju albo gdy zleceniobiorca jest zmuszony do tego przez szczególne okoliczności. Zleceniobiorca ma w takiej sytuacji obowiązek zawiadomić dającego zlecenie, wskazując osobę swego zastępcy i jego miejsce zamieszkania. W razie dokonania zawiadomienia przyjmujący zlecenie odpowiedzialny jest tylko za brak należytej staranności w wyborze zastępcy (art. 738 § 1 Kodeksu cywilnego).

Jak wynika z art. 735 § 1 Kodeksu cywilnego, umowa zlecenia może być wykonywana zarówno odpłatnie jak i nieodpłatnie. Podstawową zasadą jest odpłatność zlecenia. Natomiast brak odpłatności możliwy jest tylko wówczas, gdy z umowy lub z okoliczności wynika, iż przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać zlecenie bez wynagrodzenia. Ustalając zatem charakter umowy należy wziąć pod uwagę nie tylko literalne brzmienie umowy, ale także okoliczności jej zawarcia i wolę zleceniobiorcy.

Charakterystyczne dla tego stosunku prawnego są również okoliczności rozwiązywania umowy zlecenia. Każda ze stron może wypowiedzieć taką umowę w każdym czasie, chyba że inne okoliczności w tym zakresie przewidziano w umowie. W przypadku, gdy wypowiedzenia dokonał zleceniodawca, powinien on zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia. Jeżeli zlecenie było wykonywane odpłatnie, dający zlecenie obowiązany jest ponadto uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom. Jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, strona wypowiadająca umowę obowiązana jest naprawić szkodę. Jeżeli jednak wypowiedzenia dokonuje przyjmujący zlecenie, ponosi on wówczas odpowiedzialność za szkodę jedynie w przypadku, gdy umowa była wykonywana odpłatnie (art. 746 § 1, 2 Kodeksu cywilnego).