Skopiuj link
Słownik PWN definiuje „aneks” jako dodatek uzupełniający lub ilustrujący zasadniczy tekst publikacji bądź pismo dodatkowe, dołączone do głównego dokumentu. Natomiast termin „porozumienie” rozumiane jest jako zgoda na coś, wzajemne zrozumienie, umowa, układ. Tym samym, wedle definicji słownikowej, aneks i porozumienie nie stanowią pojęć synonimicznych. Zauważyć należy, iż w języku prawniczym bardzo często słowa „aneks” i „porozumienie” używane są wymiennie na określenie pisma zmieniającego umowę, zwartego w związku ze zgodną wolą stron.
Kodeks pracy nie posługuje się terminem „aneks”. Natomiast słowo „porozumienie” jest używane kilkakrotnie. Przepisy pozwalają m.in. na zawarcie porozumienia o zawieszeniu stosowania w całości lub w części przepisów prawa pracy, porozumienia o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia czy porozumienia rozwiązujące umowę o pracę. Cechą wspólną tych porozumień jest to, iż do ich zawarcia dochodzi w wyniku działania zgodnej woli stron.
Nie ulega wątpliwości, iż umowa o pracę może zostać zmieniona w wyniku zgodnej woli stron stosunku pracy. Jednakże ustawodawca nie uregulował w kodeksie pracy wprost zasad tej zmiany, w szczególności nie określił, jak powinien być nazwany dokument, na podstawie którego umowa o pracę jest zmieniana. Regulacja kodeksowa ograniczyła się do wprowadzenia instytucji wypowiedzenia zmieniającego (art. 42 kodeksu pracy).
W związku z powyższym odwołać się należy do stosowanych na podstawie odesłania z art. 300 kodeksu pracy przepisów kodeksu cywilnego. Z Kodeksu cywilnego wynika, iż zmiana umowy może nastąpić m.in. w wyniku zgodnej woli stron. Inaczej mówiąc, strony zawierają umowę, na podstawie której zmieniają umowę pierwotną.
W art. 65 § 2 kodeksu cywilnego ustawodawca zastrzegł, iż w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Oznacza to, iż dla wykładni umowy znaczenie ma nie nazwa umowy, lecz zamiar, jaki towarzyszył stronom, i cel umowy. Jak wyjaśnił bowiem Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 9 czerwca 2017 r., sygn. akt I ACa 489/16: „Zrozumienie właściwego sensu każdej umowy wymaga odwołania się do dyrektyw wykładni wynikających z art. 65 § 2 kodeksu cywilnego. Na gruncie tej normy przyjmuje się, że w przypadku wykładni umów nie należy poprzestawać jedynie na ich treści wyrażonej w dokumencie, ale trzeba również uwzględniać tzw. kontekst sytuacyjny, czyli np. przyczyny zawarcia umowy, jak strony wykonywały umowę oraz jaki był jej cel. Cel umowy to taki stan rzeczy, który ma być zrealizowany w następstwie wykonania uprawnień i obowiązków wynikających z dokonanej czynności prawnej. Należy przyjmować, że strony zawierające umowę działają racjonalnie, a więc przyjmują na siebie tylko takie zobowiązania, które są niezbędne do osiągnięcia ich celów i dążą do uzyskania takich praw, które najpełniej pozwolą te cele zrealizować. W konsekwencji, jeżeli jedna strona miała określony cel w danej umowie (lub chociażby w zastrzeżeniu danego postanowienia), a druga o tym wiedziała, to cel tej strony będzie rozstrzygający przy wykładni treści tej umowy (postanowienia umownego). Dla niniejszej sprawy istotne znaczenie ma także zasada życzliwej interpretacji. Stosowanie tej dyrektywy oznacza preferowanie takiego znaczenia oświadczeń woli, które pozwala na utrzymanie czynności prawnej i uznanie jej za zgodną z prawem oraz skuteczną niż kwalifikowanie jej jako nieważnej czy nieskutecznej. Z istoty swej, oświadczenia woli składane są właśnie po to, aby wywołać określone skutki prawne. Należy zatem przyjąć takie rozumienie oświadczeń woli, jakie nie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego.”.
Reasumując, w razie zmiany umowy o pracę w wyniku działania zgodnej woli stron, istotne znaczenie ma treść umowy, a nie jej nazwa.
Powyższe prowadzi do wniosku, iż nie ma znaczenia, czy strony stosunku pracy nazwą dokument zawierający zgodną wolę stron zmiany umowy aneksem do umowy czy porozumieniem zmieniającym. Jednakże mając na względzie przepisy kodeksu pracy bardziej właściwa wydaje się nazwa „porozumienie zmieniające”. Jednym ze sposobów rozwiązania stosunku pracy jest porozumienie stron. Posłużenie się zwrotem „porozumienie zmieniające” pozwoli zatem na zachowanie symetrii takiej samej jak przy wypowiedzeniu. Obok instytucji rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem funkcjonuje bowiem instytucja wypowiedzenia zmieniającego. Co więcej, pojęcie „porozumienie” jest znane kodeksowi pracy w przeciwieństwie do pojęcia „aneks”.
Niezależnie od nazwy, istotne jest, aby z dokumentu zawartego przez strony stosunku pracy wynikała zgodna wola zmiany umowy o pracę, a także co i w jakim zakresie jest zmieniane.