Prawo Pracy
17.09.2024 r.
7 min

Wpływ powodzi i ogłoszenia stanu klęski żywiołowej na stosunki pracy

Magdalena Jeziorska

Radca prawny

Skopiuj link
Prawo Pracy
17.09.2024r.
7 min

Stan klęski żywiołowej to jeden ze stanów nadzwyczajnych przewidzianych w Konstytucji RP. Na podstawie art. 232 tego aktu Rada Ministrów może wprowadzić stan klęski żywiołowej w celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia. Zjawiska pogodowe, które od minionego weekendu dotykają część naszego kraju przyniosły powodzie, na skutek których Rada Ministrów zdecydowała się wprowadzić ten stan na części trzech województw.

W rozporządzeniu z dnia 16 września 2024 roku stan klęski żywiołowej ogłoszono na obszarze województw dolnośląskiego, opolskiego i śląskiego na maksymalny dopuszczalny czas, czyli 30 dni (może zostać przedłużony za zgodą Sejmu). Miejsca te wybrano na podstawie rekomendacji wojewodów. W kolejnych dniach lista może zostać rozbudowana o kolejne gminy i powiaty. W chwili ogłoszenia rozporządzenia wymieniono w nim następujące gminy i powiaty:

  • w województwie dolnośląskim – powiat kamiennogórski, karkonoski, kłodzki, lwówecki, wałbrzyski i ząbkowicki oraz miasta na prawach powiatu Wałbrzych i Jelenią Górę;
  • w województwie opolskim – powiat głubczycki, nyski i prudnicki oraz gminę Strzeleczki w powiecie krapkowickim;
  • w województwie śląskim – powiat bielski, cieszyński, pszczyński i raciborski oraz miasto na prawach powiatu Bielsko-Biała.

17 września 2024 roku do powyższych dodano jeszcze powiaty: lubański, dzierżoniowski, świdnicki, opolski, krapkowicki, brzeski i kędzierzyńsko-kozielski.

Zgodnie z § 2 wskazanego rozporządzenia w czasie obowiązywania stanu klęski żywiołowej, na jego obszarze, dopuszcza się stosowanie następujących ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela:

  • obowiązek opróżnienia lub zabezpieczenia lokali mieszkalnych bądź innych pomieszczeń;
  • nakaz ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, obszarów i obiektów;
  • nakaz lub zakaz przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach;
  • nakaz lub zakaz określonego sposobu przemieszczania się.

Trzeba pamiętać, że ustawa o stanie klęski żywiołowej przewiduje szerszy katalog ograniczeń praw i wolności człowieka i obywatela. Mogą one zostać wprowadzone w przyszłości, jednak wyłącznie w granicach dopuszczonych w rozporządzeniu Rady Ministrów o wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej, przez właściwy organ, w zakresie jego kompetencji – wójta, burmistrza, prezydenta miasta lub starostę lub wojewodę. Wśród dopuszczalnych ograniczeń odnoszących się do prawa pracy znajdują się:

  • zawieszenie działalności określonych przedsiębiorców;
  • nakaz lub zakaz prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju;
  • nakazanie pracodawcy oddelegowania pracowników do dyspozycji organu kierującego działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia;
  • zakaz prowadzenia strajku w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach;
  • ograniczenie lub odstąpienie od określonych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, jednakże niepowodujące bezpośredniego narażenia życia lub zdrowia pracownika.

Ograniczenia, o których mowa powyżej, w stosunku do osób zatrudnionych u pracodawcy, wobec którego został wydany nakaz prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju, mogą polegać na:

1. zmianie systemu, wymiaru i rozkładu czasu pracy, w tym wydłużeniu okresu rozliczeniowego do dwunastu miesięcy, na zasadach określonych w Kodeksie pracy;

2. obowiązku pracy w niedziele, święta i dni wolne od pracy wynikające z rozkładu czasu pracy w pięciodniowym tygodniu pracy, w tym wydłużeniu okresu rozliczeniowego do dwunastu miesięcy, na zasadach określonych w Kodeksie pracy;

3. powierzeniu pracownikowi wykonywania pracy innego rodzaju niż wynikający z nawiązanego stosunku pracy; w takim przypadku pracownik zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, obliczonego według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego.

Wskazanych ograniczeń nie można jednak stosować wobec pracowników młodocianych, osób niepełnosprawnych oraz kobiet w ciąży i karmiących.

Ponadto jak wynika z art. 8 ust. 1 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi nieobecność pracownika w pracy może być usprawiedliwiona faktyczną niemożnością świadczenia pracy w związku z powodzią. Za czas takiej nieobecności pracownikowi przysługuje prawo do odpowiedniej części minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przez okres nie dłuższy niż 10 dni roboczych wynikających z rozkładu czasu pracy pracownika. Pracodawca nie wypłaca go jednak tym pracownikom, którzy są uprawnieni do wynagrodzenia za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy z powodu powodzi lub do innej formy rekompensaty utraconego wynagrodzenia z tego tytułu wynikającej z odrębnych przepisów.

Co więcej pracodawca może powierzyć pracownikowi wykonywanie pracy innego rodzaju niż wynikająca z nawiązanego stosunku pracy, jeżeli jest to konieczne w związku z usuwaniem skutków powodzi u tego pracodawcy. W takim przypadku pracownik zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, obliczonego według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego.

Na zakończenie warto pamiętać, że konieczność prowadzenia akcji ratowniczej, w tym przypadku z powodu powodzi, stanowi przesłankę polecenia pracownikowi pracy w godzinach nadliczbowych (art. 151 kodeksu pracy). Natomiast w przypadku, gdy powódź uniemożliwia pracownikom wykonywania pracy, na przykład ze względu na zniszczenie zakładu pracy, może wprowadzić przestój wywołany siłą wyższą.