Z urlopów macierzyńskiego i rodzicielskiego może skorzystać wyłącznie osoba pozostająca w stosunku pracy. Rozwiązanie umowy o pracę w trakcie korzystania z któregoś z wymienionych urlopów będzie powodować jego przerwanie. Innymi zasadami rządzi się jednak prawo do zasiłku macierzyńskiego. Przysługuje on niezależnie od pozostawania w stosunku pracy.

Jak wynika z treści art. 29 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłek macierzyński może pobierać ubezpieczona, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:

1. urodziła dziecko;

2. przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10 roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;

3. przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10 roku życia.

Najważniejsze znaczenie, również w przypadkach, gdy z zasiłku macierzyńskiego ma korzystać ojciec dziecka lub inny członek rodziny, ma posiadanie statusu ubezpieczonego. Jednak wyjątkowo zasiłek macierzyński przysługuje także w razie urodzenia dziecka już po ustaniu ubezpieczenia chorobowego. Ma to miejsce wtedy, gdy ubezpieczenie ustało w okresie ciąży wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu (art. 30 ust. 1 ustawy). Natomiast ubezpieczonej będącej pracownicą, z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i nie zapewniono innego zatrudnienia, przysługuje do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego (art. 30 ust. 2 ustawy).

Zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego. W razie rozwiązania umowy o pracę pracownik będzie otrzymywał zasiłek za okres, w którym trwałby urlop, gdyby stosunek pracy nie uległ rozwiązaniu.