Jednorazowe odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

Zgodnie z art. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. Dodatkowo ustawodawca wskazał, że zdarzenie takie, aby mogło być traktowane jako wypadek przy pracy, musi zaistnieć:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Za stały uszczerbek na zdrowiu należy rozumieć takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy. Natomiast za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie. Oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z wypadkiem przy pracy dokonuje się już po zakończeniu leczenia i rehabilitacji. Jednorazowe odszkodowanie przyznaje się w wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Jeżeli w stosunku do ubezpieczonego została orzeczona całkowita niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, to jednorazowe odszkodowanie ulega zwiększeniu o 3,5-krotność przeciętnego wynagrodzenia.

Przedmiotem rozpoznawanej przez Sąd Rejonowy w Rybniku sprawy były okoliczności wystąpienia wypadku przy pracy i prawo ubezpieczonego do jednorazowego odszkodowania z tego tytułu.

Pracownik produkcyjny doznał wypadku przy pracy w postaci rany ciętej zginacza kciuka. Przy wykonywanej pracy pracownik miał korzystać z środków ochrony indywidualnej – rękawic. Zrezygnował z nich, ponieważ skarżył się na pieczenie dłoni po użyciu płynu dezynfekującego. Ponadto wskazał, że rękawice utrudniały mu wykonanie zadań w sposób precyzyjny.  Niewątpliwie naruszył swoim zachowaniem zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił wypłaty jednorazowego odszkodowania. Początkowo przyjął, że nie ma dostatecznego materiału dowodowego, który pozwoliłby na ustalenie całokształtu okoliczności. W toku postępowania sądowego podnosił natomiast, że pracownik przyczynił się w sposób znaczny do zaistnienia wypadku przy pracy.

Sąd orzekający uznał natomiast, że „ubezpieczony przyczynił się do zaistniałego wypadku nie stosując rękawic, ale to naruszenie przepisów bhp nie miało charakteru rażącego niedbalstwa. Ubezpieczony w interesie pracodawcy starał się wykonać dobrze precyzyjną prace, w której w tamtych okolicznościach przeszkadzało ubranie rękawic. Według biegłego nie doszłoby do zdarzenia, gdyby udostępniono ubezpieczonemu instrukcję stanowiskowa, prawidłowo udzielono instruktażu stanowiskowego, pokazano jak bezpiecznie operować nożykiem” (wyrok Sądu Rejonowego w Rybniku z dnia 9 lutego 2024 roku, sygn. V U 7/23). Tym samym sąd uznał, że pomimo przyczynienia pracownika do powstania uszczerbku na zdrowiu, to i tak przysługuje mu jednorazowe odszkodowanie.