Co do zasady podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne stanowi przychód pracownika. Co raz częściej, oprócz wynagrodzenia, pracownicy uzyskują również inne świadczenia, także nieodpłatne. Niektóre z nich należy uwzględniać w podstawie wymiaru składek. Szczególnie w branżach, w których niezwykle trudno jest znaleźć wykwalifikowanych i doświadczonych pracowników, pracodawcy decydują się na wypłacanie premii za polecenie kandydata do pracy, który następnie zostanie zatrudniony.

Zgodnie z treścią art. 18 ust. 1 i 2 oraz art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób będących pracownikami stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z wyłączeniem:

• przychodów wymienionych w § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe,
• wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków z ubezpieczeń społecznych.

Jak wynika z treści art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznychza przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Należy zatem przyjąć, że to, czy wartość danego świadczenia powinna zostać uwzględniona w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne będzie determinowane tym, czy tego rodzaju świadczenie zostanie zakwalifikowane jako przychód ze stosunku pracy.

W niszowych branżach, w których kłopotliwe jest pozyskanie wykwalifikowanej kadry, coraz popularniejsze jest wypłacanie nagród w zamian za polecenie kandydata na pracownika. Najczęściej jednak takie świadczenie nie jest przewidziane wyłącznie dla pracowników pracodawcy, ale dla każdej, dowolnej, osoby, która przedstawi właściwą kandydaturę. „Wypłacona nagroda nie mieści się w kategorii przychodu ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiąganego przez pracowników z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, a w kategorii” inne źródła”, gdyż nie jest ona wynagrodzeniem za świadczoną pracę. Nagroda za polecenie jest przychodem zaliczanym do źródła pozostałe przychody, zgodnie z treścią art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Między Innymi ze względu na fakt, iż otrzymana nagroda za polecenie (przychód) nie wiąże się z wykonywaniem określonej przez te osoby pracy w rozumieniu Kodeksu pracy na rzecz podmiotu wypłacającego to świadczenie i przysporzenie jakie otrzymują osoby polecające w ramach Programu nie stanowi elementu warunków ich pracy i płacy, to wypłacone świadczenie stanowi przychód ze źródła przychodu – inne źródła, o jakim mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 powołanej ustawy (interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 28 lipca 2022 r., znak: O112-KDIL2- 1.4011.454.2022. I.MKA)” (pismo z 13 maja 2024 roku, Centrala Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, znak: DI/100000/43/314/2024).

Przytoczona powyżej argumentacja pozwala na przyjęcie, że nagroda wypłacona pracownikowi za polecenie kandydata do pracy nie powinna zostać uwzględniona w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, gdyż nie stanowi ona przychodu ze stosunku pracy. Wobec tego, płatnik nie ma obowiązku naliczenia i pobrania z tego tytułu składek na ubezpieczenie społeczne.