Zarówno nawiązanie stosunku pracy, jak i jego ustanie generują po stronie pracodawcy liczne obowiązki. Część z nich wynika z kodeksu pracy, inne natomiast z prawa ubezpieczeń społecznych. W przypadku ustania zatrudnienia podstawowym obowiązkiem płatnika jest wyrejestrowanie ubezpieczonego z ubezpieczeń.

Powyższe wynika z art. 36 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z treścią tego przepisu: „Każda osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu”. Wyrejestrowanie składa się na formularzu ZUS ZWUA, na którym określa się datę wyrejestrowania z ubezpieczeń (dzień po dniu ustania zatrudnienia) oraz przyczynę wyrejestrowania. Płatnik jest także zobligowany do wyrejestrowania z ubezpieczeń członków rodziny ubezpieczonego, którzy zostali przy nim zgłoszeni podczas trwania ubezpieczenia.

Dodatkowo na pracodawcy jako na płatniku, ciąży obowiązek prawidłowego naliczenia składek od należności wypłacanych pracownikowi na skutek ustania stosunku pracy. Powinien on zatem w pierwszej kolejności ustalić, jakie świadczenia są należne pracownikowi w związku z ustaniem stosunku pracy, zweryfikować, czy powinny one zostać zakwalifikowane do podstawy wymiaru składek, a następnie prawidłowo naliczyć i odprowadzić należne składki.

Co do zasady podstawę wymiaru składek stanowi przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Do tej podstawy nie wlicza się wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy (które podlega składce na ubezpieczenie zdrowotne) i zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz świadczeń wymienionych szczegółowo w rozporządzeniu z 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Wśród nich charakterystyczne dla chwili ustania zatrudnienia są między innymi:

• odprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę,
• odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy,
• odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101[2] kodeksu pracy.