Co do zasady pracownik jest chroniony przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności. Zasada ta nie ma jednak charakteru bezwzględnego i doznaje wyjątków ze względu na interes pracodawcy. Z tych względów ustawodawca zezwala na rozwiązanie umowy o pracę w trybie natychmiastowym z powodu długotrwałej choroby pracownika.

W art. 53 § 1 pkt 1 kodeksu pracy ustawodawca przyznał pracodawcy uprawnienie do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia w przypadku długotrwałej, usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy spowodowanej chorobą. Rzeczone uprawnienie powstaje, jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:

a) dłużej niż 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,

b) dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową.

Pracodawca nie może rozwiązać stosunku pracy w czasie trwania wymienionych okresów nieobecności. Limity czasowe przewidziane w art. 53 kodeksu pracy są bowiem okresem usprawiedliwionej nieobecności w pracy w rozumieniu art. 41 kodeksu pracy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 29 kwietnia 1991 r., sygn. akt III APr 7/91). Dopiero po ich przekroczeniu pracodawca uzyskuje możliwość rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

W celu ustalenia długości niezdolności do pracy, które podlegają wliczeniu do okresów, o których mowa powyżej, należy się odwołać do postanowień ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy spowodowanej chorobą, po upływie którego pracodawca może rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia, związany jest bowiem z tzw. okresem zasiłkowym, tj. okresem pobierania wynagrodzenia chorobowego i/lub zasiłku chorobowego. Wynosi on 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży, nie dłużej niż 270 dni (art. 8 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa).

Mając na względzie przepisy ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, ustalając okres, po upływie którego można rozwiązać stosunek pracy na podstawie art. 53 § 1 pkt 1 kodeksu pracy, pracodawca powinien zsumować:

1. okresy niezdolności do pracy, za które ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagrodzeniu zachowuje prawo do wynagrodzenia, w tym również prawo do wynagrodzenia chorobowego;

2. wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy – należy zsumować łączny czas trwania zwolnień lekarskich, pomiędzy którymi nie było przerwy, bez względu na przyczynę niezdolności do pracy wskazaną w orzeczeniu lekarskim;

3. okresy poprzedniej niezdolności do pracy, spowodowanej tą samą chorobą, pod warunkiem iż przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni;

4. okresy niezdolności do pracy, za które pracownik nie ma prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego z powodu:

a) odsunięcia od pracy z powodu podejrzenia o bycie nosicielem zarazków choroby zakaźnej, jeżeli pracownik nie podjął proponowanej mu przez pracodawcę innej pracy niezabronionej takim osobom;

b) niezdolności do pracy powstałej w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez ubezpieczonego, stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem sądu;

c) niezdolności do pracy spowodowanej nadużyciem alkoholu;

d) wykonywania pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy lub wykorzystywania zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego celem;

e) przedłożenia sfałszowanego zaświadczenia lekarskiego.

Ustawa wskazuje także okresy niezdolności do pracy, które nie podlegają wliczeniu do okresu zasiłkowego, a tym samym nie powinny być uwzględniane przez pracodawcę przy ustalaniu okresu, po upływie którego można rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia. Należą do nich okresy niezdolności do pracy przypadające w:

1. okresie wyczekiwania,

2. urlopu bezpłatnego;

3. urlopu wychowawczego;

4. tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.

We wskazanych powyżej okresach nie są bowiem spełnione warunki do nabycia prawa do zasiłku chorobowego.