Co do zasady podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Od tej reguły ustawodawca przewidział pewne wyjątki.

W pewnym uproszczeniu, na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, można przyjąć, że wszelkie świadczenia otrzymywane przez pracownika od pracodawcy stanowią jego przychód ze stosunku pracy. W konsekwencji, świadczenia te stanowią również podstawę wymiaru obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne.

Przepisy przewidują jednak wyjątki, które pozwalają na wyłączenie z podstawy wymiaru składek pewnych świadczeń niepieniężnych otrzymywanych przez pracownika. Wyjątki te określa rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W oparciu o § 2 ust. 1 pkt 26 tego rozporządzenia, podstawy wymiaru składek nie stanowią korzyści materialne, wynikające z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji.

Z przywołanej treści przepisu wynika jednoznacznie, że jeżeli pracownik uzyskuje ze stosunku pracy świadczenia stanowiące dla niego przychód (zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych), które znajdują swoją podstawę w układach zbiorowych pracy, regulaminie wynagradzania lub przepisach o wynagradzaniu, to wartości tych świadczeń nie dolicza się do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

Kolejny warunek dotyczy formy takich świadczeń. Muszą mieć one niepieniężny charakter. Przykładowo może to polegać na umożliwieniu zakupu artykułu lub usługi po cenach niższych niż detaliczne. Jeśli pracodawca pokrywa część wartości świadczenia, to tym samym pracownik otrzymuje je w cenie korzystniejszej niż mógłby uzyskać, gdyby sam chciał wykupić takie świadczenie.

Jeżeli zostaną spełnione wszystkie wymienione powyżej przesłanki, to od wartości otrzymywanych przez pracownika świadczeń niepieniężnych nie będzie konieczności odprowadzania składek do ZUS.