W jednej dobie pracowniczej pracownik powinien rozpoczynać pracę tylko jeden raz. Rozpoczynanie jej dwukrotnie może powodować pracę w godzinach nadliczbowych. Aby tego uniknąć można stosować ruchomy czas pracy.

Definicję legalną doby pracowniczej przewiduje art. 128 kodeksu pracy. To kolejne 24 godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Art. 129 § 1 kodeksu pracy stanowi, iż czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Podstawowym założeniem takiej regulacji jest zagwarantowanie pracownikowi odpowiedniego odpoczynku. W każdej dobie pracownikowi przysługuje prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku (odpoczynek dobowy), zaś w każdym tygodniu – do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego (odpoczynek tygodniowy). Tygodniowy odpoczynek powinien przypadać w niedzielę, która obejmuje 24 kolejne godziny, poczynając od godziny 6.00 w tym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina. Wskazane okresy odpoczynku nie dotyczą: pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.

W tych przypadkach pracownikowi przysługuje równoważny okres odpoczynku
w okresie rozliczeniowym.

W oparciu o przytoczone powyżej zasady trzeba przyjąć, że jeżeli pracownik rozpoczyna pracę w jednej dobie pracowniczej dwukrotnie, czyli na przykład jednego dnia o godzinie 9 rano i świadczy pracę w wymiarze godzin odpowiadającym jego normie czasu pracy, a następnego o godzinie 8, to jedna godzina między 8 a 9 stanowi dla niego godzinę nadliczbową. Możliwością uniknięcia tego typu komplikacji jest wprowadzenie ruchomego czasu pracy. Stanowi o nim art. 140¹ kodeksu pracy.

Ruchomy czas pracy musi zostać formalnie wprowadzony zgodnie z rozwiązaniami wynikającymi z art. 150 kodeksu pracy. Z inicjatywą w tym zakresie może wystąpić:

1. pracodawca:

– w układzie zbiorowym pracy lub porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi; jeżeli nie jest możliwe uzgodnienie treści porozumienia
ze wszystkim zakładowymi organizacjami związkowymi, pracodawca uzgadnia treść porozumienia z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi w rozumieniu art. 241^25a;

– w porozumieniu zawieranym z przedstawicielami pracowników, wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy – jeżeli u pracodawcy nie działają zakładowe organizacje związkowe;

2. pracownik – na pisemny wniosek, niezależnie od ustalenia takich rozkładów czasu pracy z organizacjami związkowymi lub przedstawicielami pracowników.

Zgodnie z art. 140¹ § 1 kodeksu pracy rozkład czasu pracy może przewidywać różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie z tym rozkładem są dla pracowników dniami pracy. Trzeba pamiętać, że niedopuszczalne jest ustalanie przez pracodawcę godzin rozpoczęcia pracy z krótkim wyprzedzeniem, np. z dnia na dzień. Ponadto rozkład czasu pracy może również przewidywać przedział czasu, w którym pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy w dniu, który zgodnie z tym rozkładem jest dla pracownika dniem pracy (art. 140¹ § 2 kodeksu pracy).

Żadne z przyjętych rozwiązań nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku zarówno dobowego jak i tygodniowego.