W jakich sytuacjach pracownik zwraca pracodawcy koszty poniesione w związku z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych przez pracownika?

Nowe przepisy Kodeksu pracy, które regulują zasady podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracowników, jeszcze nie weszły w życie, a już zaskakują praktyków. Przypomnijmy, że ustawa z dnia 20 maja 2010r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych realizuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 marca 2009 r. (sygn. akt K 28/08), w następstwie którego z dniem 10 kwietnia 2010r. utraciły moc dotychczas obowiązujące przepisy. Nowe przepisy wejdą w życie już 16 lipca 2010r.

W nowej regulacji zaskakuje kształt przepisów określających zasady zwrotu przez pracownika kosztów poniesionych przez pracodawcę w związku z dokształcaniem w sytuacji rozwiązania stosunku pracy. Nowe przepisy różnią się w zasadniczy sposób o regulacji, która wynikała z obowiązującego przed 10 kwietnia 2010r. rozporządzenia MEN i MPiPS z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych.

Zgodnie z dotychczas obowiązującymi przepisami pracownik, który otrzymał od pracodawcy świadczenia związane z kształceniem się, a następnie w trakcie nauki lub po jej ukończeniu (w terminie wynikającym z odrębnej umowy, nie dłuższym niż 3 lata) rozwiał stosunek pracy za wypowiedzeniem bądź z którym pracodawca rozwiązał stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy był zobowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na jego naukę w wysokości proporcjonalnej do czasu pracy po ukończeniu nauki lub czasu pracy w czasie nauki, chyba że zakład pracy odstąpi od żądania zwrotu kosztów w części lub w całości. Taki sam obowiązek ciążył również na pracowniku, który po otrzymaniu świadczeń związanych z dokształcaniem, bez uzasadnionych przyczyn przerywał naukę lub jej nie podejmował. Ważną rolę odgrywał również katalog wyłączeń, kiedy to obowiązek zwrotu kosztów ciążący na pracowniku ustawał pomimo rozwiązania umowy. Zgodnie z nim pracownik nie miał obowiązku zwrotu kosztów jeśli rozwiązania stosunku pracy, jeżeli zostało ono spowodowane:

• szkodliwym wpływem wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, stwierdzonym orzeczeniem lekarskim wydanym w trybie odrębnych przepisów, w razie gdy zakład pracy nie przeniósł go do innej pracy odpowiedniej ze względu na stan zdrowia i kwalifikacje zawodowe w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim,
• brakiem możliwości dalszego zatrudnienia ze względu na inwalidztwo lub utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy,
• przeprowadzeniem się pracownika do innej miejscowości w związku ze zmianą miejsca zatrudnienia małżonka,
• przeprowadzeniem się pracownika do innej miejscowości ze względu na zawarcie związku małżeńskiego z osobą zamieszkałą w tej miejscowości.

Wchodzące w życie przepisy kodeksu pracy na wstępnym etapie prac legislacyjnym miały kształt bardzo podobny do dotychczas obowiązującej regulacji. Jednak ich ostateczna postać różni się od niej znacząco.

Otóż w nowej regulacji nie znajdziemy katalogu wyłączeń, kiedy to obowiązek zwrotu kosztów ciążący na pracowniku ustawał pomimo rozwiązania umowy. Wynika to z tego, że ustawodawca zdecydował się na stworzenie w nowej regulacji przepisów, który precyzyjnie wyszczególnią sytuacje, w których pracownik może zostać zobowiązany do zwrotu takich kosztów, przy czym zwrot kosztów będzie następował proporcjonalnie do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia.

Na wstępie należy jednak zaznaczyć, że kontekście omawianego problemu istotne znaczenie będzie miał fakt zawarcia przez strony umowy szkoleniowej. Tylko bowiem w przypadku zawarcia umowy szkoleniowej możliwe jest zobowiązanie pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. I tak w świetle nowych przepisów pracownik będzie zobowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę w następujących sytuacjach:

• nie podjęcia bez uzasadnionych przyczyn podnoszenia kwalifikacji zawodowych
• przerwania bez uzasadnionych przyczyn podnoszenia kwalifikacji zawodowych.
• rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia przez pracodawcę z winy pracownika w trakcie podnoszenia kwalifikacji lub (gdy zawarto to w umowie) w okresie nie dłuższym niż w ciągu 3 lat po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji.
• wypowiedzenia stosunku pracy przez pracownika w trakcie podnoszenia kwalifikacji lub (gdy zawarto to w umowie) w okresie nie dłuższym niż w ciągu 3 lat po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji (za wyjątkiem powołania się przez pracownika na mobbing jako przyczynę wypowiedzenia).
• nieuzasadnionego rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 Kodeksu pracy w trakcie podnoszenia kwalifikacji lub (gdy zawarto to w umowie) w okresie nie dłuższym niż w ciągu 3 lat po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji.
• nieuzasadnionego rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika bez wypowiedzenia na podstawie art. 943 Kodeksu pracy w trakcie podnoszenia kwalifikacji lub (gdy zawarto to w umowie) w okresie nie dłuższym niż w ciągu 3 lat po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji.