Skopiuj link
Definicję wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego zawiera art. 58 ustawy, uzależniający w ust. 1 minimalną długość tego okresu od wieku, w którym ubezpieczony staje się niezdolny do pracy. Przepis ten – uwzględniając wynikającą z wieku możliwość podlegania ubezpieczeniu – określa, że wymagany okres składkowy i nieskładkowy osoby, której niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 30 lat wynosi co najmniej 5 lat (pkt 5). W stosunku do tej osoby art. 58 ust. 2 wprowadza dodatkową przesłankę możliwości uznania za spełniony warunku posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, a mianowicie okres 5 lat (o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 5) powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.
Z dniem 1 października 2003 r. do ustawy został dodany art. 57 ust. 2, zgodnie z którym "przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy". Na gruncie powyższej zmiany zrodziła się wątpliwość czy art. 57 ust. 2 ustawy, zwalniając osoby w nim wymienione z obowiązku spełnienia określonego w art. 57 ust. 1 pkt 3 warunku powstania niezdolności do pracy nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania wymienionych w nim okresów ubezpieczenia, jedynie złagodził w stosunku do tych osób przewidziane w art. 57 ust. 1 warunki wymagane dla nabycia prawa do renty, czy też wprowadził zmiany merytoryczne poprzez samodzielne określenie tych warunków.
Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z dnia 23 marca 2006 r. (I UZP 5/05) wyraził pogląd, że renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety i 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (art. 57 ust. 2), bez potrzeby wykazywania przewidzianego w art. 58 ust. 2 tej ustawy pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.
W myśl przepisu art. 61 ustawy o emeryturach i rentach, że prawo do renty, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty ubezpieczony ponownie stał się niezdolny do pracy. Zatem, na gruncie powyższej uchwały Sądu Najwyższego powstało pytanie, czy przepis ten ma, a jeśli tak, to w jakim zakresie, zastosowanie do renty nabytej na podstawie art. 57 ust. 2 ustawy i następnie utraconej wskutek ustania warunku całkowitej niezdolności do pracy, jeżeli się uwzględni, że ustanie tego prawa nie jest spowodowane zupełnym ustąpieniem niezdolności do pracy, o którym stanowi art. 61, ale zmianą stopnia tej niezdolności z całkowitej na częściową.
Sąd Najwyższy zajął także w tej sprawie stanowisko i zgodnie z uchwałą z dnia 16 kwietnia 2009 r. (II UZP 1/09) prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy nabyte na podstawie art. 57 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach, gdy ustanie warunek całkowitej niezdolności do pracy (art. 101 pkt 1 tej ustawy).
