Skopiuj link
Podnoszenie kwalifikacji przez pracownika realizowane z inicjatywy pracodawcy bądź za jego zgodą oznacza powstanie po stronie pracownika pewnych uprawnień. Cześć z nich, a mianowicie uprawnienie do zwolnienia z części bądź całości dnia pracy (na czas niezbędny, aby punktualnie przybyć na zajęcia) oraz uprawnienie do urlopu szkoleniowego, przysługuje pracownikowi podnoszącemu kwalifikacji z mocy samego prawa, wprost w oparciu o przepis ustawy. Pozostałe uprawnienia, jak na przykład dofinansowanie opłat związanych z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych, zwrot kosztów przejazdu czy zakwaterowania, jeśli zajęcia odbywają się w innym mieście niż pracuje pracownik, będą przysługiwały pracownikowi tylko jeśli tak stanowi zawarta przez strony umowa szkoleniowa.
Odnosząc się do kwestii zwolnienia z części bądź całości dnia pracy należy podkreślić, że jest zwolnienie obligatoryjne, którego pracownik nie może się zrzec. Wyrażenie przez pracodawcę zgody na podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracownika bądź wręcz zainicjowanie tego procesu przez pracodawcę oznacza zatem nabycie przez pracownika uprawnienia do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w przypadku gdy zaistnieje kolizja pomiędzy rozkładem obowiązkowych zajęć pracownika podnoszącego kwalifikacje zawodowe, a jego rozkładem czasu pracy. Wymiar tego zwolnienie jest dodatkowo szerszy niż czas trwania takich zajęć. Art. 1031 § 2 pkt 2 Kodeksu pracy nakazuje bowiem takim zwolnieniem objąć nie tylko czas trwania zajęć, lecz również czas niezbędny do punktualnego przybycia przez pracownika na zajęcia.
Szczególną cechą tego rodzaju zwolnienia od pracy jest brak jakiegokolwiek limitu w korzystaniu przez pracownika z tego zwolnienia (a więc odwrotnie niż ma to miejsce w odniesieniu do urlopów szkoleniowych). W przepisach prawa nie znajdziemy bowiem regulacji, która określałaby maksymalny wymiar takiego zwolnienia. Biorąc pod uwagę wybitnie celowy charakter tego zwolnienia należy uznać, że zwolnienie to będzie przysługiwało w każdej sytuacji, gdy rozkład czasu pracy pracownika pokrywać się będzie z rozkładem zajęć obowiązkowych pracownika podnoszącego kwalifikacje zawodowe. W szczególności wymiaru takiego zwolnienia, który jest pochodną okoliczności faktycznych, nie można w żaden sposób ograniczyć postanowieniami umowy szkoleniowej. Za niezgodne z prawem należy uznać na przykład postanowienie umowy szkoleniowej, zgodnie z którym takie zwolnienie pracownikowi przysługuje, leczy jego wymiar nie może przekroczyć więcej niż na przykład 10 godzin w miesiącu. W ten sposób bowiem umowa zawierałaby postanowienia mniej korzystne dla pracownika niż rozwiązania gwarantowane przez przepisy powszechnie obowiązujące, a zgodnie z art. 18 § 1 Kodeksu pracy postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. Takie postanowienia (mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy) należy uznać więc za nieważne, a zamiast nich stosować odpowiednie przepisy prawa pracy. Wobec powyższego pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe za zgodą pracodawcy lub z jego inicjatywy będzie przysługiwało zwolnienie z całości bądź części dnia pracy, nawet jeśli zawarta przez strony umowa szkoleniowa będzie zawierała postanowienia pozbawiające pracownika prawa do takiego zwolnienia. Z drugiej strony zwolnienie z całości lub części dnia pracy nie będzie jednak przysługiwało pracownikowi, gdy program nauki przewiduje zajęcia wyłącznie w czasie dla pracownika wolnym od pracy (tj. poza godzinami pracy pracownika lub w dni wolne dla pracownika od pracy).
Okolicznością wymagająca podkreślenia jest celowy charakter wskazanego zwolnienia. Zatem odmiennie niż w przypadku urlopu szkoleniowego, pracownik jest zobowiązany wykorzystać wskazane zwolnienie biorąc udział w obowiązkowych zajęciach. W tym stanie rzeczy pracodawca jest więc wyposażony w kompetencje służące do zweryfikowania zachowania pracownika korzystającego z takiego zwolnienia (np. sprawdzenie obecności na zajęciach). Nieusprawiedliwione niestawiennictwo pracownika na zajęciach, na które uprzednio uzyskał zwolnienie od pracodawcy, może być więc oceniane w skrajnych sytuacjach jako naruszenia przez pracownika jego obowiązków. Przy takim założeniu oczywistym jest więc, że gdy pracownik po uzyskaniu zwolnienia z części bądź całości dnia pracy poweźmie wiedzy, iż zajęcia obowiązkowe się nie odbędą, jego obowiązkiem jest powrót do pracy i przystąpienie do wykonywania obowiązków pracowniczych.
Pracodawca jest zobowiązany do udzielania zwolnień z całości lub części dnia pracy w wymiarze wynikającym z programu obowiązkowych zajęć w ramach podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz czasu potrzebnego na punktualne dotarcie na nie. Wystąpienie więc okoliczności uzasadniającej udzielenie takiego zwolnienia jest wiążące dla pracodawcy w tym sensie, że jest on zobowiązany do udzielenia wskazanego zwolnienia. Duże znaczenie dla pracodawców może mieć uzyskanie wiedzy o obowiązku udzielenia pracownikowi zwolnienia z części lub całości dnia pracy z odpowiednim wyprzedzeniem, a więc takim które pozwoli przygotować się do nieobecności pracownika w pracy. Przepisy Kodeksu pracy traktujące o podnoszeniu kwalifikacji zawodowych nie zawierają bowiem jakiejkolwiek regulacji, z której wynikałby termin, w którym pracownik ma wystąpić do pracodawcy o udzielenie takiego zwolnienia. Stąd też zasadnym postulatem praktyki wydaje się odpowiednie uregulowanie tej kwestii w treści łączącej strony umowy szkoleniowej, bądź też w przepisach prawa zakładowego.
