Skopiuj link
Niektórym grupom zawodowym przepisy prawa przyznają szczególną ochronę przed wydaniem im przez pracodawcę polecenia pracy nadliczbowej. Motywy, którymi kieruję się ustawodawca przyznając pewnym grupom zawodowym taką ochroną, są bardzo różnorodne. Jednym z nich są względy zdrowotne, konieczność zapewnienia pewnym grupom pracowników ochrony przed potencjalnie szkodliwym wpływem pracy ponadnormatywnej na ich zdrowie.
Taką sytuację reguluje na przykład art. 151 § 2 Kodeksu pracy, zgodnie z którym niedopuszczalne jest powierzenie pracy nadliczbowej pracownikom zatrudnionym na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia. Wskazane ograniczenie dotyczy jednak wyłącznie polecania pracy nadliczbowej wynikającej ze szczególnych potrzeb pracodawcy. A zatem ograniczenie, o którym mowa powyżej, nie będzie dotyczyło pracy nadliczbowej uwarunkowanej koniecznością prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.
Podobne uprawnienia, aczkolwiek podyktowane potrzebą ułatwienia pracownikom jednoczesnego wykonywania obowiązków zawodowych i rodzicielskich, dotyczą pracowników wychowujących dziecko w wieku do lat 4. Wydanie takim pracownikom polecenia wykonywania pracy nadliczbowej jest uwarunkowane uprzednią zgodą takiego pracownika. W tym przypadku ustawodawca nie dokonuje rozróżnienia na źródło pracy nadliczbowej i każdorazowo wykonywanie pracy nadliczbowej musi spotkać się z aprobatą pracownika. Zakaz, o którym mowa powyżej, ma charakter względny tzn. bez ujemnych konsekwencji prawnych dla pracodawcy może zostać uchylony zgodą pracownika.
Zakaz o charakterze względnym dotyczy również pracowników o orzeczonym stopniu niepełnosprawności. Pracownikom o orzeczonym stopniu niepełnosprawności nie można z zasady polecać pracy nadliczbowej, chyba że lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne, a w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tymi pracownikami wyrazi na to zgodę. Zatem w tym przypadku pracowników niepełnosprawnych uchylenia zakazu nie wynika ze zgody zainteresowanego pracownika, lecz z orzeczenia lekarskiego.
Innych charakter ma zakaz powierzania pracy nadliczbowej kobietom w ciąży. Zakaz ten ma charakter bezwzględny i wiąże pracodawcę nawet w przypadku zgody pracownicy na wykonywanie pracy nadliczbowej. Podkreślenia wymaga, że zakaz ten wiąże pracodawcę, nawet jeżeli pracownica nie przedstawiła pracodawcy zaświadczenia lekarskiego, a pracodawca powziął wiedzę o ciąży pracownicy w inny sposób. Bezwzględne zakazy pracy nadliczbowej znajdziemy w przepisach prawa pracy również w odniesieniu do innych grup zawodowych np. pracownicy młodociani.
W każdym z przedstawionych powyżej przypadku pracownikowi służy prawo odmowy wykonania polecania pracy nadliczbowej. Polecenie pracy nadliczbowej wydane wbrew zakazom wynikającym z przepisów prawa pracy jest niezgodne z prawem, a więc nie jest dla pracownika wiążące.
