Skopiuj link
Reguła wyrażona w art. 91 § 1 Kodeksu pracy nie jest zbyt złożona, a więc jej zastosowanie w praktyce nie powinno budzić wątpliwości. Tymczasem praktyka stosowania wskazanego przepisu nie jest tak jednoznaczna, jakby mogła na to wskazywać konstrukcja przepisu.
Przykładem takich sytuacji jest na przykład pominięcie w praktyce określonej przepisami prawa kolejności dokonywania potrąceń. Otóż w przypadku zbiegu potrąceń dobrowolnych (a więc dokonywanych w oparciu o art. 91 § 1 Kodeksu pracy) z potrąceniami ustawowymi, pracodawcy dość często zapominają o tym, że potrącenia dobrowolne dokonywane są w ostatniej kolejności. Taka praktyka wynika najczęściej z dążenia do ochrony za wszelką cenę interesu pracodawcy (przed innymi wierzycielami pracownika), ale trzeba pamiętać, że naruszenie kolejności dokonywania potrąceń może się wiązać z odpowiedzialnością związaną z naruszeniem obowiązku pracodawcy w postępowaniu egzekucyjnym skierowanym wobec wynagrodzenia pracownika.
W oparciu o art. 91 § 1 Kodeksu pracy pracownik może wyrazić zgodę na potrącenie z jego wynagrodzenia należności stanowiących wierzytelność zarówno osób trzecich, jak i pracodawcy. Określenie podmiotu, na rzecz którego jest dokonywane potrącenie, ma istotne znaczenie z uwagi na brzmienie art. 92 § 2 Kodeksu pracy, który wprowadza wysokość kwoty wolnej od potrąceń (nawet w przypadku zgody wyrażonej przez pracownika). I tak, przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy kwotą wolną od potrąceń będzie kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, natomiast przy potrącaniu za zgodą pracownika należności na rzecz innych wierzycieli kwotą wolną od potrąceń będzie kwota
80 % minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Określenie podmiotu, na rzecz którego ma być dokonywane potrącenie, ma również znaczenie przy ocenie ewentualnego uprawnienia pracownika do cofnięcia swojej zgody na dokonanie potrącenia. Otóż zgoda pracownika na potrącenie z jego wynagrodzenia należności przysługującej pracodawcy jest jednostronnym oświadczeniem woli złożonym pracodawcy. Odwołanie takiego oświadczenia będzie skuteczne tylko jeżeli doszło ono do adresata jednocześnie z oświadczeniem o wyrażeniu zgody na potrącenia (lub wcześniej), zaś po wyrażeniu zgody na dokonanie potrącenia na rzecz pracodawcy z wynagrodzenia pracownika, dla jego cofnięcia konieczna będzie zgoda jego adresata (czyli pracodawcy).
Odmiennie należy oceniać zgodę na dokonanie potrącenia z wynagrodzenia należności przysługujących innym podmiotom niż pracodawca (np. związek zawodowy, którego członkiem jest pracownik). Zgoda na dokonanie potrącenia nie jest w takim przypadku oświadczeniem woli, które jest składane jego adresatowi, a wyłącznie przyzwoleniem na przekazanie przez pracodawcę części wynagrodzenia pracownika osobie trzeciej. W takim przypadku cofnięcie przez pracownika tego przyzwolenia nie jest ograniczono w żadnej mierze wyrażeniem na to zgody przez osobę trzecią. Zatem pracownik może w każdym czasie odwołać swoją zgodę na dokonywanie potrącenia, a swojego oświadczenie nie musi w żadnej mierze uzasadniać wobec pracodawcy.
W praktyce dość częstym problemem w stosowaniu art. 91 Kodeksu pracy jest próba dokonywania przez pracodawcę potrąceń w oparciu o zgodę wyrażoną przez pracownika dotyczącą wierzytelności, która dopiero może powstać w przyszłości, np. pracownik podpisując umowę o wspólnej odpowiedzialności materialnej jednocześnie wyraża w niej zgodę na dokonanie potrącenia. Tymczasem konsekwentna wykładnia art. 91 Kodeksu pracy podkreśla, że dla skuteczności wyrażenia przez pracownika zgody na dokonanie potrącenia konieczne jest, aby zgoda dotyczyła wierzytelności istniejącej i określonej. Jak na przykład wskazano w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 4 października 1994 r. (I PZP 41/94, publik OSNP 1995, nr 5, poz. 63) „nieważne jest wyrażenie przez pracownika, na podstawie art. 91 k.p. w umowie o wspólnej odpowiedzialności materialnej, zgody na potrącenie przez pracodawcę z wynagrodzenia za pracę należności z tytułu niedoborów, które mogą się ujawnić w przyszłości”.
Dość często natomiast art. 91 Kodeksu pracy wykorzystywany jest przez pracodawców w celu zagwarantowania ochrony ich interesu finansowego poprzez „wymuszanie” na pracownikach wyrażenia zgody na dokonanie potrącenia z wynagrodzenia wierzytelności, których wielkość lub sam fakt powstania nie jest znany w momencie wyrażania zgody przez pracownika. Skuteczność tak dokonanego potrącenia jest wątpliwa, a dodatkowo należy pamiętać, że art. 282 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy uznaje dokonanie bezpodstawnego potrącenia za wykroczenia, którego popełnienie zagrożone jest karą grzywny od 1000 do 30000 zł.
Zobacz szkolenia: