Jak nakłonić pracownika do wykorzystania zaległego urlopu wypoczynkowego?

Kodeksowe regulacje

Pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo (art. 161 kodeksu pracy). Wskazana powyżej zasada ma pierwszeństwo przed terminem wskazanym w art. 168 kodeksu pracy. Jak wynika z tego przepisu urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z planem urlopów lub po porozumieniu z pracownikiem należy pracownikowi udzielić najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego.

Zasady planowania urlopów wypoczynkowych

Ustawodawca w art. 163 kodeksu pracy uregulował kwestie związane z planowaniem urlopów wypoczynkowych. Co do zasady procedura „projektowania” czasu wykorzystania urlopów wypoczynkowych może odbywać się w dwojaki sposób:
 

• zgodnie z planem urlopów ustalanym przez pracodawcę z uwzględnieniem dwóch parametrów: wnioski pracowników oraz konieczność zapewnienia normalnego toku pracy oraz bez ujęcia tzw. urlopu na żądanie,
• poprzez ustalenie przez pracodawcę terminu urlopu po porozumieniu z pracownikiem – jeżeli zakładowa organizacja związkowa wyraziła na to zgodę lub u pracodawcy, u którego zakładowa organizacja związkowa nie działa.

Możliwość „zmian” w planach urlopowych

W art. 164 – 166 kodeksu pracy zostały określone sytuacje, w których urlopy są wykorzystywane niejako „poza planem”.  W świetle art. 164 przesunięcie terminu urlopu może nastąpić na wniosek pracownika umotywowany ważnymi przyczynami lub z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy.

W art. 165 i 166 ustawodawca przewidział natomiast sytuacje, w których chodzi o przesunięcie urlopu na termin późniejszy oraz udzielenie przez pracodawcę części urlopu w terminie późniejszym poniekąd z przyczyn „niezależnych” zarówno od pracownika, jak i od pracodawcy. W jednym i w drugim przypadku źródłem „zmian” są podane w przywołanych normach przyczyny usprawiedliwiające nieobecność w pracy.

Zdaniem Sądu Najwyższego…

W jednym ze swoich orzeczeń (z 24 stycznia 2006 r., I PK 124/05) SN uznał, iż pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop, nawet gdy ten nie wyraża na to zgody. Z uzasadnienia wyroku wynika, iż „przepis art. 168 k.p. dopełnia regulację kodeksową, co do czasu, w jakim urlopy powinny być udzielane nie uzależniając swego postanowienia (…) żadnymi warunkami i nie przewidując żadnych wyjątków. Ustawodawca zapewnia w ten sposób normatywnie określoną gwarancję urlopu wypoczynkowego, który – żeby spełniał swą właściwość – musi być udzielany w czasie sprzężonym relewantnie z procesem pracy – najlepiej w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo (…), a jeżeli było to niemożliwe, to najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego (…). Z tego co wyżej powiedziano o przedmiocie, celu i zakresie art. 168 k.p. nie da się wywieść, że zastosowanie art. 168 k.p., zależne jest od zgody pracownika.”.

Podsumowując…

Wydaje się więc, iż najskuteczniejszym sposobem nakłonienia pracownika do wykorzystania zaległego urlopu wypoczynkowego jest ujęcie tej absencji w planie urlopowym. W przypadku braku planu urlopów, argumentem dla pracodawcy do udzielenia urlopu za ubiegły rok będą następujące przepisy: art. 152 § 2, art. 161 oraz art. 168 kodeksu pracy. Adresatem norm kodeksu pracy jest bowiem także i sam pracownik.