Praca w pozycji stojącej a obowiązek zapewnienia miejsca do siedzenia

Przepis ten stanowi, iż przy wykonywaniu pracy niewymagającej stale pozycji stojącej pracodawca ma obowiązek zapewnienia pracownikom możliwość siedzenia. Natomiast w przypadku wykonywania pracy wymagającej stale pozycji stojącej lub chodzenia pracodawca zobligowany jest zapewnić pracownikom możliwość odpoczynku w pobliżu miejsca pracy w pozycji siedzącej. Siedziska przeznaczone do odpoczynku powinny spełniać wymagania Polskich Norm. W kontekście drugiego z przypadków na szczególną uwagę zasługuje praca na stanowisku obsługi klienta, np. w punktach informacyjnych, czy też małych placówkach bankowych w centrach handlowych.

Podkreślić należy, że wspomniany przepis wymaga, aby miejsce do spoczynku znajdowało się „w pobliżu miejsca pracy”. W orzecznictwie przyjmuje się, że zwrot ten należy rozumieć jako nakaz rozmieszczenia siedzisk blisko tegoż miejsca, tzn. blisko przestrzeni, w której pracownik wykonuje powtarzające się działania ze względu na przyjęty w danej jednostce podział zadań. Miejsce to ma zapewnić pracownikowi możliwość skorzystania z odpoczynku, który nie powoduje przerwania procesu pracy, przy jednoczesnym zapewnieniu możliwości kontroli tego procesu w trakcie korzystania z odpoczynku (wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 26.04.2006 r., IV SA/Wr 305/05, LEX nr 508724; wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 11.06.2008 r., IV SA/Wr 126/08, LEX nr 508237; wyrok NSA z 28.06.2007 r., I OSK 1263/06, LEX nr 491391).

Funkcji tej w żadnej mierze nie mogą realizować pomieszczenia higienicznosanitarne, o których mowa w § 2 pkt 2 rozporządzenia, spełniające rolę szatni, jadalni, czy pokoju śniadań, nawet jeżeli są usytuowane niedaleko miejsca pracy, np. na zapleczu.

Należy bowiem mieć na uwadze, że miejsca odpoczynku w rozumieniu § 49 rozporządzenia oraz miejsca przeznaczone do spożywania posiłku zlokalizowane w pomieszczeniach higienicznosanitarnych służą realizacji odmiennych rodzajów odpoczynku. Siedziska umieszczone w pobliżu stanowiska wymagającego świadczenia pracy w pozycji stojącej lub chodzenia służą realizacji tzw. wypoczynku spontanicznego, tzn. odbywanego w czasie procesu pracy, połączonego z kontrolowaniem (pilnowaniem) jego przebiegu. Podczas, gdy pomieszczenia do spożywania posiłków służą tzw. odpoczynkowi preliminowanemu, tzn. odbywanemu w czasie przerw przewidzianych wprost na regenerację sił, np. 15-minutowej przerwy, o której mowa w art. 134 KP (por. T. Pszczołowski, Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji, Wydawnictwo: Zakład narodowy imienia Ossolińskich 1978 r., s. 279).

Konkludując; nawet gdy w danym zakładzie pracy nie wykonuje się pracy świadczonej w pozycji stojącej lub wymagającej chodzenia, to komentowany przepis nakłada obowiązek zapewnienia pracownikom pomieszczeń higienicznosanitarnych. Natomiast w przypadku wykonywania pracy stale w pozycji stojącej lub wymagającej chodzenia na pracodawcy spoczywa dodatkowy obowiązek określony w § 49 ust. 2 rozporządzenia, polegający na zapewnieniu możliwości odpoczynku w pobliżu miejsca pracy w pozycji siedzącej.

Przepisy nie określają minimalnych norm odpoczynku, który powinien być wykorzystany przez pracownika w przy wykonywaniu omawianego rodzaju pracy. W orzecznictwie przyjmuje się, że co do zasady ma to być krótki odpoczynek (por. wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 11.06.2008 r., IV SA/Wr 126/08, LEX nr 508237). Jego wymiar w każdym przypadku determinowany będzie organizacją pracy na danym stanowisku, z uwzględnieniem procedur przyjętych w konkretnym procesie pracy, stosowanych technologii oraz wykorzystywanych maszyn i urządzeń technicznych. Oznacza to, że pracownik będzie mógł spocząć, gdy tylko pozwala na to stan i tempo wykonywanych prac, mając na uwadze obowiązek wykonania wszystkich powierzonych sobie zadań. Przy czym ilość zadań powierzonych pracownikowi powinna pozwolić mu na ich pełną realizację przy zastosowaniu obiektywnie normalnego tempa pracy.