Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika z winy pracodawcy a prawo do odprawy „ekonomicznej”

Ze zwolnieniem grupowym mamy do czynienia w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a także na mocy porozumienia stron, jeżeli w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienie obejmuje co najmniej:

1. 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników,
2. 10% pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednakże mniej niż 300 pracowników,
3. 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników.

Z treści wskazanych wyżej przepisów wynika zatem, że pracownik może być uprawnionym do odprawy, gdy rozwiązanie następuje wskutek wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę albo na mocy porozumienia stron. Ustawodawca nie przewidział uprawnienia pracownika do dochodzenia odprawy w sytuacji, gdy pracownik rozwiąże umowę z pracodawcę bez wypowiedzenia w trybie art. 55 § 1¹ Kodeksu pracy.

Niemniej jednak z orzecznictwa wynika w pewnej mierze możliwość występowaniu stanów faktycznych, które będą wymagały dokonania odmiennej oceny prawnej. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 2 lipca 2015 r. (sygn. akt III PZP 4/15) podkreślił, że rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika na podstawie art. 55 § 1¹ k.p. z powodu ciężkiego naruszenia przez pracodawcę podstawowych obowiązków wobec pracownika uprawnia pracownika do nabycia prawa do odprawy pieniężnej, o której mowa w art. 8 w związku z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, jeżeli przyczyny te stanowią wyłączny powód rozwiązania stosunku pracy.

W uzasadnieniu Sąd podkreślił, że „nie ulega wątpliwości, że jeśli pracownik rozwiązuje umowę o pracę ze względu na ciężkie naruszenie wobec niego przez pracodawcę podstawowych obowiązków, to czyni to z powodu zachowania pracodawcy, co uzasadnia twierdzenie, że jest to przyczyna rozwiązania stosunku niedotycząca pracownika także w rozumieniu art. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych. Dlatego, jeśli pracownik rozwiązuje z tego powodu stosunek pracy, to zrównanie przez art. 55 § 3 k.p. skutków takiego rozwiązania ze skutkami wypowiedzenia umowy o pracę, powinno dotyczyć także prawa do odprawy z art. 8 ustawy o zwolnieniach grupowych. W takiej sytuacji nie następuje też zdublowanie świadczeń należnych pracownikowi z tego samego tytułu.”.

Sąd Najwyższy stoi zatem na stanowisku, że rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika w trybie art. 55 § 1¹ Kodeksu pracy nie wyłącza prawa pracownika do odprawy ekonomicznej, gdy przyczyny rozwiązania przez pracownika umowy leżą wyłącznie po stronie pracodawcy, gdyż „odprawa przewidziana w art. 8 ustawy o zwolnieniach grupowych jest świadczeniem o charakterze gratyfikacyjno-rekompensacyjnym, przysługującym na zakończenie stosunku pracy”. Natomiast odszkodowanie z art. 55 § 1¹ k.p. ma charakter ustawowego odszkodowania i zadośćuczynienia za bezprawne działanie pracodawcy, a zatem funkcje tych wypłat są więc różne.