Wniosek o obniżenie wymiaru w trybie art. 186 ze znaczkiem 7 KP może być składany wielokrotnie

Artykuł 186⁷ KP daje pracownikom uprawnionym do urlopu wychowawczego możliwość zmniejszenia wymiaru czasu pracy (etatu) do wymiaru nie niższego niż 1/2 etatu. Wniosek w tej sprawie pracownik powinien złożyć w formie pisemnej na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy wraz z dokumentami określonymi w § 24 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8.12.2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz.U. z 2015 r., poz. 2243). Jeżeli wniosek zostanie złożony bez zachowania tego terminu, wówczas pracodawca obniża wymiar czasu pracy nie później niż z upływem 21 dni od dnia złożenia wniosku. Spełniający wymogi formalne wniosek jest dla pracodawcy wiążący.

Prawo obniżenia wymiaru etatu jest alternatywą dla korzystania z urlopu wychowawczego w naturze. W związku z tym, z omawianego prawa może skorzystać wyłącznie pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego. Chodzi zatem o pracownika posiadającego co najmniej 6-miesięczny staż pracy, który sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem na zasadach art. 186 KP.

Urlop wychowawczy przysługuje w wymiarze do 36 miesięcy. Przy czym, każdemu z rodziców/opiekunów dziecka przysługuje wyłączne, nieprzenaszalne (poza wyjątkami wskazanymi w art. 186 § 9 i 10 KP) prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego w ramach 36-miesięcznego wymiaru. Oznacza to, że poza wspomnianymi wyjątkami, pracownik może skorzystać „jedynie” z 35 miesięcy urlopu wychowawczego, gdyż 1 miesiąc zastrzeżony jest dla drugiego z rodziców/opiekunów, niezależnie od tego, czy ma on zamiar z niego skorzystać, czy też nie.

Urlop wychowawczy jest udzielany nie więcej niż w 5 częściach. Liczbę części urlopu ustala się w oparciu o liczbę złożonych wniosków o udzielenie urlopu (art. 186 § 8 KP). Z przedmiotowego urlopu można korzystać nie dłużej niż do 31 grudnia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia („podstawowy” urlop wychowawczy).

Ponadto, pracownik/opiekun dziecka posiadającego orzeczenie o stopniu niepełnosprawności może skorzystać z dodatkowego urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy, jednak nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia („dodatkowy” urlop wychowawczy).

A zatem, prawo do urlopu wychowawczego ustaje na skutek zaistnienia jednego z poniższych zdarzeń:

• po wyczerpaniu pełnego wymiaru urlopu wychowawczego (35 lub 36 miesięcy),
• po wykorzystaniu maksymalnej liczby części urlopu wychowawczego (5 części),
• z upływem 31 grudnia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6-ty rok życia („podstawowy” urlop wychowawczy),
• z chwilą ukończenia 18-go roku życia przez dziecko z orzeczeniem o niepełnosprawności („dodatkowy” urlop wychowawczy).

Wniosek o obniżenie wymiaru etatu na zasadach art. 186⁷ KP można składać zarówno w okresie uprawniającym do korzystania z „podstawowego” jak i „dodatkowego” urlopu wychowawczego. Przepisy nie wskazują maksymalnej liczby przedmiotowych wniosków. Artykuł 186⁸ KP ustanawiający limit 5 wniosków o udzielenie urlopu wychowawczego nie znajduje zastosowania do wniosków o obniżenie wymiaru etatu na analizowanych zasadach. Tym samym, pracownik może składać nieograniczoną liczbę wniosków o obniżenie wymiaru etatu w okresie, w którym jest uprawniony do korzystania z urlopu wychowawczego (zarówno „podstawowego” jak i „dodatkowego”). Co do zasady zatem możliwość korzystania z omawianego uprawnienia kończy się z upływem roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6-ty rok życia („podstawowy” urlop wychowawczy) bądź z chwilą ukończenia przez dziecko 18-go roku życia („dodatkowy” urlop wychowawczy), chyba że wcześniej uprawniony pracownik wykorzystał dostępny wymiar tego urlopu lub maksymalną liczbę jego części.

Przykład

Pracownik złożył pięć kolejno po sobie następujących wniosków o udzielenie urlopu wychowawczego na krótkie 2, 3-miesięczne okresy. W sumie z urlopu wychowawczego pracownik ten korzystał nie dłużej niż 1,5 roku. Pomimo tego, że urlop wychowawczy na podstawie ostatniego z tych wniosków zakończył się na krótko po drugich urodzinach dziecka, pracownik ten nie będzie już mógł złożyć wniosku o obniżenie wymiaru etatu, z uwagi na wykorzystanie maksymalnej liczby części urlopu wychowawczego.

Z uprawnienia do obniżenia wymiaru etatu pracownik może korzystać naprzemiennie z wykorzystywaniem urlopu wychowawczego w naturze.

Przykład

Pracownik opiekujący się dzieckiem złożył wniosek o 12 miesięcy urlopu wychowawczego. Na 21 dni przed jego zakończeniem zawnioskował o obniżenie wymiaru czasu pracy z pełnego na 1/2 etatu w okresie 6 miesięcy. Na 21 dni przed upływem 6-miesięcznego okresu świadczenia pracy na obniżonym w ten sposób etacie, zawnioskował o urlop wychowawczy na okres kolejnych 6 miesięcy. Po czyn znów z zachowaniem ustawowego terminu zawnioskował o obniżenie etatu, tym razem do wymiaru 3/4 etatu na okres kolejnych 6 miesięcy.  

Wniosek o obniżenie wymiaru etatu wiąże nie tylko pracodawcę ale i samego pracownika. Wskazany w jego treści wymiar etatu obowiązuje w całym zawnioskowanym okresie. Przed jego upływem pracownik nie może samodzielnie zmienić zawnioskowanego przez siebie wymiaru, składając kolejny wniosek modyfikujący ten wymiar. W celu dokonania tego typu modyfikacji wymagane byłoby skrócenie okresu wskazanego w ostatnim wniosku, a następnie złożenie kolejnego wniosku zawierającego pożądany przez pracownika wymiar etatu.

Przedstawiciele doktryny prawa pracy nie są zgodni co do tego, czy do wycofania wniosku o obniżenie wymiaru etatu (skrócenia zawnioskowanego okresu pracy na obniżonym etacie) potrzebna jest zgoda pracodawcy. Wydaje się jednak, że więcej zwolenników posiada stanowisko, w myśl którego – na zasadzie analogii do art. 186³ KP – pracownik może zrezygnować z pracy na obniżonym wymiarze etatu przed upływem zawnioskowanego terminu w każdym czasie za zgodą pracodawcy, a w razie braku takiej zgody za 30-dniowym uprzedzeniem (tak m.in.: E. Maniewska, Komentarz do art. 186⁷ KP [w:] K. Jaśkowski, E. Maniewska, Komentarz aktualizowany do ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.98.21.94), LEX/el., 2016; A. Sobczyk, Komentarz do art. 186⁷ KP [w:] A. Sobczyk (red.), Kodeks pracy. Komentarz, Wyd. 2, C.H. BECK 2015, wersja elektroniczna – Legalis; A. Marek, Krótszy wymiar czasu pracy jako alternatywa urlopu wychowawczego, Służba Pracownicza nr 11/04, s. 11).

Po skutecznym dokonaniu rezygnacji możliwe będzie złożenie kolejnego wniosku o pracę na obniżonym wymiarze zgodnym z aktualnymi potrzebami pracownika.