Podmioty objęte obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu wskazuje art. 6 i 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Są to:
- pracownicy, z wyłączeniem prokuratorów,
- osoby, które wykonują pracę nakładczą,
- członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,
- osoby, które pracują na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, oraz osoby, które z nimi współpracują,
- osoby, które prowadzą pozarolniczą działalność oraz osoby, które z nimi współpracują,
- posłowie i senatorowie pobierający uposażenie oraz posłowie do Parlamentu Europejskiego,
- osoby, które pobierają stypendium sportowe,
- pobierający stypendium słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,
- osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
- osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne lub stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy,
- osoby pobierające stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez podmioty inne niż powiatowy urząd pracy,
- osoby, które pobierają stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych,
- osoby duchowne,
- niezawodowi żołnierze pełniący czynną służbę wojskową, oprócz żołnierzy pełniących służbę kandydacką,
- osoby, które odbywają służbę zastępczą,
- osoby, które są na urlopach wychowawczych lub pobierają zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,
- osoby, które pobierają: świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu, zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynagrodzenie wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy,
- osoby, które pobierają świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia,
- osoby, które rezygnują z zatrudnienia, aby sprawować osobistą opiekę nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny, a także – jeżeli nie mieszkają z nimi –nad matką, ojcem lub rodzeństwem,
- osoby, które pobierają świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna,
- osoby, które pracują na podstawie umowy uaktywniającej (czyli nianie),
- osoby, które sprawują osobistą opiekę nad dzieckiem, oprócz osób, które podlegają tylko ubezpieczeniu emerytalnemu (art. 6b ustawy, por. podstawa prawna),
- członkowie rad nadzorczych wynagradzani z tytułu pełnienia tej funkcji.
Z przytoczonego powyżej katalogu wyłączone zostały grupy podmiotów, które nie są objęte ubezpieczeniem wypadkowym. Na podstawie art. 12 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ubezpieczeniu temu nie podlegają:
- bezrobotni, którzy pobierają zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie integracyjne,
- posłowie do Parlamentu Europejskiego, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 30 lipca 2004 r. o uposażeniu posłów do Parlamentu Europejskiego wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej,
- osoby, które wykonują pracę nakładczą,
- żołnierze niezawodowi, którzy pełnią czynną służbę, oprócz żołnierzy pełniących służbę kandydacką,
- osoby na urlopach wychowawczych, osoby pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,
- osoby, które pobierają: świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu, zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie,
- osoby, które pobierają świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia,
- członkowie rad nadzorczych wynagradzani z tytułu pełnienia tej funkcji,
- osoby, które są objęte dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym
i rentowymi na podstawie art. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, - osoby, które sprawują osobistą opiekę nad dzieckiem.