Skopiuj link
Mianowanie jest aktem nawiązania stosunku służby z funkcjonariuszem państwowym. Zgodnie z art. 76 kodeksu pracy stosunek pracy nawiązuje się na podstawie mianowania w przypadkach określonych w przepisach odrębnych. Przepisy kodeksu pracy mają zastosowanie do pracowników mianowanych tylko wówczas, gdy przewidują to wprost przepisy szczególne lub gdy przepisy te nie regulują pewnych kwestii związanych z tym stosunkiem pracy.
Akt mianowania jest aktem administracyjnym. Zgoda zainteresowanego stanowi jedynie przesłankę jego ważności. […] Obecnie obowiązuje szereg odrębnych ustaw regulujących warunki zatrudnienia w sferze jednostek budżetowych: rządowych i samorządu terytorialnego. Wśród nich podstawowe znaczenie posiada SłużCywU (ustawa o służbie cywilnej), która weszła w życie 24.3.2009 r., nawiązująca swą nazwą i niektórymi postanowieniami do dawnych rozwiązań, w szczególności do ustawy z 17.2.1922 r. o państwowej służbie cywilnej (t.j. Dz.U. z 1949 r. Nr 11, poz. 72 ze zm.), formalnie uchylonej dopiero przez przepisy wprowadzające KP. Ustawa ta – w przeciwieństwie do ustawy z 1922 r. – stanowi jednak tylko szczególny przepis prawa pracy w rozumieniu art. 5, podobnie inne ustawy dotyczące pracowników w sferze zatrudnienia państwowego. Ze względu na znaczne zróżnicowanie regulacji mianowania w poszczególnych ustawach odrębnych, zwanych tradycyjnie pragmatykami służbowymi, niezależnie od zachodzącej aktualnie ewolucji tego pojęcia, trudno o dokonanie odpowiedniego uogólnienia w tej mierze i konieczne staje się rozpatrywanie sprawy na tle konkretnej regulacji ustawowej.” (por. Kodeks pracy. Komentarz, red. prof. dr hab. Wojciech Muszalski, dr hab. Krzysztof Walczak).
Mianowanie jako podstawa stosunku pracy występuje w czterech obszarach związanych z zatrudnieniem. Chodzi tu o administrację publiczną, szkolnictwo, naukę oraz wymiar sprawiedliwości. Stosunkami pracy z mianowania nie są objęte osoby pełniące zawodowo na podstawie mianowania służbę w wojsku i tzw. formacjach zmilitaryzowanych (zwanych potocznie służbami „mundurowymi”), w tym w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Więziennej, Straży Granicznej czy Straży Pożarnej. W tych stosunkach występuje pełna dyspozycyjność funkcjonariusza, oparta na reżimie prawa administracyjnego. Stosunki oparte na mianowaniu noszą w tych formacjach nazwę stosunków „służbowych”. Są to stosunki prawne o charakterze administracyjnoprawnym, a funkcjonariusze nie są pracownikami w rozumieniu Kodeksu pracy.
Jak zostało wskazane już wyżej mianowanie jest czynnością o charakterze jednostronnym wywołującą skutek w postaci nawiązania stosunku pracy po wyrażeniu zgody na nawiązanie tego stosunku przez osobę mianowaną. Zgoda może być wyrażona także przez przyjęcie ex post aktu nominacji w sposób wyraźny. „Co więcej, obecne ustawodawstwo pracy nie precyzuje w zasadzie formy mianowania, stąd też w doktrynie przyjmuje się, że mianowanie może nastąpić również przez czynności konkludentne – dopuszczenie kandydata do pracy na danym stanowisku (zob. A.M. Świątkowski, Kodeks pracy. Komentarz, s. 379). Jednym z chlubnych wyjątków jest art. 49 ust. 2 SłCywU, który stanowi, że akt mianowania sporządza się na piśmie.” (por. Kodeks pracy. Regulacje Covid-19 w prawie pracy. Komentarz, red. prof. dr hab. Arkadiusz Sobczyk).
Stosunek pracy nawiązuje się w terminie określonym w akcie mianowania, a gdy go nie określono – z chwilą doręczenia osobie mianowanej tego aktu. Dodatkowo wymagane może być dokonanie dodatkowych czynności (np. złożenie ślubowania). Pracownicy mianowani korzystają pod pewnymi względami z mocniejszej ochrony przed rozwiązaniem stosunków pracy niż pracownicy „umowni”. Mianowany ma prawo wypowiedzenia stosunku pracy, ale organ mianujący jest ograniczony w tym zakresie do określonych ustawowo przyczyn, np. likwidacja lub reorganizacja urzędu, osiągnięcie określonego wieku lub nabycie uprawnień emerytalnych/rentowych. Ponadto stosunek pracy z mianowania wygasa z mocy prawa we wskazanych ustawowo okolicznościach, np. prawomocne ukaranie w trybie dyscyplinarnym karą wydalenia z pracy, prawomocne orzeczenie wyrokiem sądowym środka karnego utraty praw publicznych itp.
Praca wykonywana w ramach stosunku pracy z mianowania charakteryzuje się pewnymi szczególnymi cechami. Należy do nich niewątpliwie wzmożone podporządkowanie, zwane w literaturze dyspozycyjnością. Podporządkowanie to polega na poddaniu mianowanego pracownika, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, jednostronnym decyzjom władzy służbowej, które zmieniają umówione warunki pracy. Mocą takich decyzji można w szczególności zlecić pracownikowi wykonywanie przejściowo innych niż umówione obowiązków służbowych, skierować go czasowo do innej jednostki organizacyjnej lub innej miejscowości, przenieść na takie samo lub równorzędne stanowisko do innego urzędu.
Zawody, w których stosunek pracy nawiązuje się na podstawie mianowania charakteryzują się szczególną rangą społeczną. Z tego względu pracownicy mianowani ponoszą rozszerzoną odpowiedzialność, która wykracza poza ściśle rozumiane obowiązki pracownicze. W przypadku naruszenia obowiązków wynikających z pragmatyk zawodowych wchodzi w grę odpowiedzialność dyscyplinarna.