Skopiuj link
Przedmiotem powództwa o ustalenie istnienia stosunku pracy jest żądanie ustalenia pracowniczego charakteru zatrudnienia, a nie roszczenia z ustalanego stosunku prawnego (można ich dochodzić w dalszej kolejności lub równocześnie, jak na przykład odszkodowania z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę).
Podmiotami uprawnionymi do wytoczenia powództwa są:
- osoba, która twierdzi, że była stroną stosunku pracy,
- inspektor pracy, w tym przypadku istnieją dwie możliwości: może żądać ustalenia istnienia stosunku pracy z własnej inicjatywy i nie jest tu potrzebna zgoda osoby, na rzecz której występuje; może także wstąpić do już toczącego się postępowania – wtedy zgoda powoda jest konieczna,
- inne osoby, które wykażą swój interes prawny, np. krewni zmarłego, który w ich mniemaniu zatrudniony był na podstawie mowy o pracę.
Pracownik może wystąpić przeciwko pracodawcy z powództwem o ustalenie, że pozostaje z nim w stosunku pracy, jeżeli ma w tym interes prawny w rozumieniu art. 189 kodeksu postępowania cywilnego. Interes prawny zachodzi wówczas, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, przy czym niepewność ta powinna być obiektywną, tj. zachodzić według rozumnej oceny sytuacji, a nie tylko według odczucia wnioskodawcy. Interes prawny stanowi przesłankę merytoryczną powództwa o ustalenie, zatem brak interesu prawnego prowadzi do oddalenia powództwa, a nie do odrzucenia pozwu.
W sprawie o ustalenie istnienia stosunku pracy to na powodzie ciąży obowiązek wykazania przesłanek określających cechy charakterystyczne tego stosunku prawnego, łączącego go ze stroną pozwaną (ciężar dowodu zgodnie z zasadą wynikającą z art. 6 kodeksu cywilnego). Zostało to potwierdzone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2017 r., sygn. akt I PK 72/16. Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24 września 2015 r., sygn. akt I PK156/15, „ustalenie istnienia stosunku pracy wymaga określenia przedmiotowo istotnych elementów czynności prawnej konstytuującej stosunek pracy, takich jak rodzaj pracy, miejsce pracy, wynagrodzenie i wymiar czasu pracy, a ich wskazanie jest obowiązkiem powoda, bowiem w ten sposób ujawnia się istota sprawy, która została poddana pod osąd, co do której sąd może wyrokować”.
Od pewnego czasu trwają prace nad zmianą ustawy z 13 kwietnia 2007 roku o Państwowej Inspekcji Pracy. Główne założenie nowelizacji sprowadza się do nadania inspektorom pracy uprawnienia do przekształcania stosunków cywilnoprawnych w stosunki pracy. Jeżeli tego rodzaju zmiana wejdzie w życie to inspektor pracy, a nie sąd będzie decydował o spełnieniu przesłanek i ustaleniu stosunku pracy. Dopiero od decyzji inspektora pracy przysługiwałoby pracodawcy odwołanie do sądu rejonowego – sądu pracy.