Potrąceniu podlegają tylko należności wskazane w art. 87 § 1 kodeksu pracy w ściśle określonej kolejności. Są to:

1. sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych – do wysokości 3/5 wynagrodzenia;
2. sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne – do wysokości połowy wynagrodzenia;
3. zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi – do wysokości połowy wynagrodzenia;
4. kary pieniężne przewidziane w art. 108 kodeksu pracy – kary pieniężne potrąca się w granicach określonych w art. 108 kodeksu pracy.

Potrącenia należności wymienionych w punktach 2 i 3 nie mogą w sumie przekroczyć połowy wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami z tytułu, o którym mowa w punkcie pierwszym, nie mogą w sumie przekroczyć 3/5 wynagrodzenia. Niezależnie od tych potrąceń kary pieniężne potrąca się w granicach określonych w art. 108 kodeksu pracy.

Obecnie, na podstawie art. 87¹ kodeksu pracy, wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

1. minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
2. 75% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi;
3. 90% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108.

Jeżeli zaś pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty ustalone w oparciu o powyżej przytoczone zasady ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.

W Sejmie trwają pracę nad projektem ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy, ustawy – Kodeks karny wykonawczy, ustawy – Prawo bankowe oraz ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Jednym z jej podstawowych założeń jest zmniejszenie kwoty wolnej od potrąceń, o której mowa w punkcie 1 art. 87¹ kodeksu pracy, do 85% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Ponadto „w przypadku wynagrodzenia osoby skazanej proponuje się obniżenie limitu kwoty wolnej od egzekucji z równowartości 60% minimalnego wynagrodzenia do 50% tego wynagrodzenia. Środki zgromadzone na rachunkach bankowych i rachunkach w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych byłyby wolne od potrąceń do wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia, obecnie limit ten wynosi 75% tego wynagrodzenia” (uzasadnienie do projektu omawianej ustawy).

Jak wskazano w uzasadnieniu projektu, zmiany mają na celu zwiększenie skuteczności egzekucji sądowej i administracyjnej w przypadku należności innych niż alimentacyjne. „Znaczące podwyższanie w ostatnich latach wynagrodzenia minimalnego oraz fakt, że wysokość kwot wolnych od egzekucji z wynagrodzenia za pracę i rachunku bankowego jest powiązana z tym wynagrodzeniem powoduje, że stale rośnie liczba dłużników, których nie można poddać skutecznej procedurze egzekucyjnej.”

Wskazany projekt został pozytywnie zaopiniowany przez Radę Ministrów. W swoim stanowisku rząd wskazał, że „wprowadzenie zmian w systemie ograniczeń egzekucji jest celowe i pożądane – nie tylko z punktu widzenia wierzycieli i zwiększenia efektywności egzekucji, lecz – co najważniejsze – również z perspektywy zasad równości i sprawiedliwości społecznej.”

Ustawa miałaby wejść w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia, jednak jak na razie projekt od października 2021 roku znajduje się w pierwszym czytaniu.

Magdalena Jeziorska
radca prawny