Ustawodawca przewidział, że zasiłek ten jest wypłacany bez okresu wyczekiwania, więc ubezpieczony może skorzystać z prawa do zasiłku opiekuńczego od pierwszego dnia podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Musi jednak spełnić następujące warunki:

• podlegać ubezpieczeniu chorobowemu,
• zamieszkiwać w jednym gospodarstwie domowym z osobą, nad którą ma sprawować opiekę,
• sprawować osobistą opiekę nad dzieckiem do lat 8, niepełnosprawnym dzieckiem do ukończenia 18 roku życia, chorym dzieckiem (w tym dzieckiem niepełnosprawnym) lub innym chorym członkiem rodziny,
• jest jedyną osobą, która może sprawować opiekę, ponieważ nie może jej sprawować inny członek rodziny, czyli: małżonek, rodzic, rodzic dziecka, ojczym, macocha, teściowie, dziadkowie, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat (warto dodać, że za osobę, która może tę opiekę sprawować nie uznaje się między innymi osoby całkowicie niezdolnej do pracy, chorej, niesprawnej fizycznie lub psychicznie ze względu na swój wiek, prowadzącej gospodarstwo rolne, odpoczywającej po nocnej zmianie, prowadzącej działalność pozarolniczą (o ile godziny  wykonywania tej działalności są ustalone), osoby niezobowiązanej do sprawowania opieki na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, która odmówi sprawowania opieki).

Zasiłek przysługuje bezwzględnie, gdy dziecko jest chore, niezależnie od wieku. Również w przypadku innych najbliższych osób pozostających w gospodarstwie ubezpieczony nabędzie prawo do zasiłku pod warunkiem, że w tym okresie nie będzie innego domownika, który mógłby zapewnić opiekę choremu. Wyjątkiem jest okres sprawowania opieki nad chorym dzieckiem do lat dwóch, kiedy bez względu na to, czy w domu jest inna osoba mogąca zapewnić dziecku opiekę, prawo do zasiłku opiekuńczego w tym okresie przysługuje zawsze.

Mając na myśli dziecko, nad którym jest sprawowana opieka ustawodawca wskazuje dziecko własne, dziecko małżonka lub dziecko przysposobione, a także przyjęte na wychowanie i utrzymanie.  Natomiast za innego chorego członka rodziny można uznać małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki oraz rodzeństwo.

Jeżeli ubezpieczony wnioskuje o zasiłek opiekuńczy na dziecko zdrowe do lat 8, należy pamiętać, że będzie on przysługiwał tylko w następujących przypadkach:

• niespodziewanego zamknięcia żłobka lub przedszkola lub innej placówki, do której dziecko uczęszcza,
• choroby niani, z którą rodzice zawarli umowę uaktywniającą lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem,
• konieczności izolacji dziecka z powodu podejrzenia o nosicielstwo choroby zakaźnej,
• porodu lub choroby małżonka lub rodzica dziecka ubezpieczonego, którzy stale opiekują się dzieckiem, a poród lub choroba uniemożliwia tę opiekę,
• pobytu w szpitalu albo innej placówce leczniczej małżonka lub rodzica dziecka ubezpieczonego, którzy stale opiekują się dzieckiem.

Z zasiłku opiekuńczego na dziecko niepełnosprawne może skorzystać rodzic lub inny opiekun dziecka legitymującego się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, które nie ukończyło 18 lat, w razie:

• porodu lub choroby małżonka lub rodzica dziecka ubezpieczonego, którzy stale opiekują się dzieckiem, a poród lub choroba uniemożliwia tę opiekę,
• pobytu w szpitalu albo innej placówce leczniczej małżonka lub rodzica dziecka ubezpieczonego, którzy stale opiekują się dzieckiem.

Korzystanie z zasiłku opiekuńczego jest limitowane. W roku kalendarzowym przysługuje:

• 60 dni w przypadku sprawowanie opieki nad dziećmi zdrowymi do lat 8 i chorymi do ukończenia przez nie 14 lat (w tym dziećmi niepełnosprawnymi) albo
• 14 dni, gdy opieką trzeba otoczyć dzieci chore powyżej 14 roku życia oraz innych członków rodziny ubezpieczonego albo
• 30 dni w razie opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym, które ukończyło 14 lat, ale nie ukończyło 18 lat, albo dzieckiem niepełnosprawnym, które ukończyło 8 lat ale nie ukończyło 18 lat, jeśli w wyniku porodu, choroby albo pobytu w szpitalu małżonka lub rodzica dziecka ubezpieczonego, którzy stale opiekują się dzieckiem, nie mogą oni opiekować się dzieckiem niepełnosprawnym.

Co ważne wskazany wyżej roczny limit dni, za które zasiłek przysługuje dotyczy obojga rodziców łącznie.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje w wysokości 80% podstawy wymiaru i jest wypłacany za każdy dzień sprawowania opieki łącznie z dniami ustawowymi wolnymi od pracy.