Jak wynika z art. 151 § 1 kodeksu pracy praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:

1. konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
2. szczególnych potrzeb pracodawcy.

Pracownikowi, który wykonuje pracę w godzinach nadliczbowych, przysługuje, oprócz normalnego wynagrodzenia, dodatkowa rekompensata. Może przyjąć ona postać świadczenia pieniężnego (dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych) albo czasu wolnego.

Dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych może przysługiwać pracownikowi w wysokości 100% lub 50% wynagrodzenia. Wyższy będzie dotyczył przypadków, gdy praca w godzinach nadliczbowych przypada:

• w nocy,
• w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
• w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Ponadto dodatek w wysokości 100% przysługuje także za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba że przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku (art. 151¹ § 2 kodeksu pracy).

W stosunku do pracowników wykonujących stale pracę poza zakładem pracy wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych może zostać zastąpione ryczałtem, którego wysokość powinna odpowiadać przewidywanemu wymiarowi pracy w godzinach nadliczbowych (art. 151¹ § 4 kodeksu pracy).

Natomiast czasu wolnego, w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych, można udzielić pracownikowi na jego wniosek złożony na piśmie. Za każdą ponadwymiarową godzinę przysługuje godzina czasu wolnego. Pracodawca może także samodzielnie zadecydować o przyznaniu czasu wolnego w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych. W takim przypadku musi udzielić 1,5 godziny wolnej za każdą przepracowaną godzinę nadliczbową, przed końcem okresu rozliczeniowego. Nie może to spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy.