Podstawą rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron jest złożenie przez nie zgodnych oświadczeń woli. Treść porozumienia nie musi jednak wyrażać wyłącznie woli rozwiązania umowy. Strony mogą zawrzeć w nim zasady i warunki rządzące zakończeniem stosunku pracy. Pomocniczo mogą skorzystać z regulacji, które ustawodawca zastrzegł na wypadek rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem, jednak mogą je ukształtować w dowolny sposób, odpowiadający ich oczekiwaniom.

„Pracownik nie ma prawa do zwolnienia na poszukiwanie nowej pracy (art. 37 k.p.), nie jest także zobowiązany do wykorzystania urlopu udzielonego w trybie określonym w art. 167¹ k.p. Słusznie jednak wskazał SN w wyroku z 17.10.2017 r., II PK 287/16, LEX nr 2407827, że strony mogą w porozumieniu rozwiązującym stosunek pracy uzgodnić obowiązek pracownika wykorzystania zarówno bieżącego, jak i zaległego urlopu wypoczynkowego do ustalonego dnia rozwiązania umowy, także w okresie zwolnienia pracownika z obowiązku wykonywania pracy. Odnosząc się do okresu tego zwolnienia, SN w wyroku z 6.03.2018 r., II PK 86/17, LEX nr 2488657, stwierdził, że przepisy prawa pracy nie regulują sposobu ustalania wynagrodzenia przysługującego pracownikowi zwolnionemu z obowiązku świadczenia pracy w okresie, który pozostał do rozwiązania umowy o pracę, dokonanego na mocy porozumienia stron; o tym, jakie to będzie wynagrodzenie, decyduje przede wszystkim wola stron ujawniona w porozumieniu, na podstawie którego umowa o pracę ma zostać rozwiązana (art. 56 i 65 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).” (K. Jaśkowski [w:] E. Maniewska, K. Jaśkowski, Kodeks pracy. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2023).

Trzeba pamiętać, że każda ze stron składająca oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę za porozumieniem może także uchylić się od jego skutków, powołując się na wady oświadczenia woli. Zgodnie bowiem z art. 82 – art. 88 kodeksu cywilnego nieważne jest lub może być oświadczenie woli:

• złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.
• złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru lub dla ukrycia innej czynności prawnej.

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia pod warunkami wynikającymi z powołanych powyżej przepisów woli może natomiast nastąpić:

• w razie błędu co do treści czynności prawnej (w tym – podstępu) lub zniekształcenia oświadczenia woli przez osobę użytą do jego przesłania,
• pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej.

Co ważne, rozwiązanie umowy o pracy za porozumieniem stron nie wyłącza uprawnień pracowników związanych z ustaniem zatrudnienia z przyczyn niedotyczących pracowników. Zgodnie z ustawą o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, czyli tak zwaną ustawą o zwolnieniach grupowych, zawarte w niej regulacje stosuje się w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a także na mocy porozumienia stron.