Skopiuj link
Przedwstępną umowę o pracę zdefiniować należy jako umowę, w której pracodawca i kandydat na pracownika zobowiązują się do zawarcia w przyszłości umowy o pracę (umowy definitywnej). Instytucja ta nie została uregulowana w Kodeksie pracy. Jednakże na podstawie art. 300 k.p., zawierającego upoważnienie do stosowania w sprawach nieuregulowanych w Kodeksie pracy przepisów Kodeksu cywilnego, zastosowanie do niej mają art. 389 k.c. i art. 390 k.c. Potwierdził to Sąd Najwyższy, który w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 czerwca 1972 r., sygn. akt III PZP 13/72, stwierdził, iż: „Brak unormowania umowy przedwstępnej o pracę nie prowadzi do wniosku o niedopuszczalności zawarcia umowy przedwstępnej w stosunkach pracy. Stosownie bowiem do art. XII § 3 przep. wprow. k.c. w wypadkach nie uregulowanych przepisami ustawodawstwa pracy ani przepisami prawa cywilnego, wymienionymi w art. XII § 2 przep. wprow. k.c. i pozostawionymi w mocy dla stosunków pracy, a więc przepisami, które przekształciły się odtąd w przepisy prawa pracy, stosuje się odpowiednio do stosunków pracy przepisy kodeksu cywilnego, chyba że nie są one zgodne z zasadami prawa pracy.”.
Z umowy przedwstępnej o pracę powinno przede wszystkim wynikać zobowiązanie pracodawcy i kandydata na pracownika do zawarcia w przyszłości umowy o pracę. Poza tym powinna ona określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej, tj. rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy, wynagrodzenie za pracę, wymiar czasu pracy (art. 389 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.). Strony powinny również wskazać termin zawarcia umowy przyrzeczonej. Termin ten powinien być konkretny i znany stronom przynajmniej w przybliżeniu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2004 r., sygn. akt II PK 108/04). Jeżeli w umowie przedwstępnej o pracę nie wskazano terminu zawarcia umowy przyrzeczonej, umowa przyrzeczona powinna zostać zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia tej umowy. W przypadku gdy rzeczone uprawnienie przysługuje obu stronom i każda z nich wyznaczyła inny termin, strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie (art. 389 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).
W celu zdyscyplinowania stron w wyznaczeniu terminu zawarcia umowy przyrzeczonej ustawodawca wprowadził do art. 389 § 1 in fine k.c. w zw. z art. 300 k.p. następujące zastrzeżenie: jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia.
Ustawodawca nie zastrzegł szczególnej formy dla umowy przedwstępnej. Jednakże z przepisów wynika, iż zachowanie przy zawieraniu umowy przedwstępnej formy zastrzeżonej dla umowy przyrzeczonej ma wpływ na zakres roszczeń, z jakimi strona może wystąpić, w przypadku gdy druga strona uchyla się od zawarcia umowy przyrzeczonej.
Z umowy przedwstępnej o pracę wynika powinność zawarcia umowy o pracę. Uchylenie się przez jedną ze stron od zawarcia umowy przyrzeczonej skutkuje powstaniem roszczenia drugiej strony o naprawienie szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej.
Jeżeli z przedmiotowym roszczeniem występuje pracownik, należy mu się odszkodowanie w wysokości nie przekraczającej kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę na stanowisku objętym umową przedwstępną. Jak wyjaśnił bowiem Sąd Najwyższy w uchwale z dnia z dnia 22 kwietnia 1977 r., sygn. akt I PZP 5/77: „Wprawdzie art. 390 § 1 k.c. nie określa górnej granicy odszkodowania, jednakże w razie odmowy zawarcia przez zakład pracy przyrzeczonej umowy o pracę na czas nie określony (o jaką chodziło w niniejszej sprawie) wysokość odszkodowania nie powinna w zasadzie przekraczać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę na stanowisku objętym umową przedwstępną”.
Strony mogą w umowie przedwstępnej w sposób odmienny uregulować wysokość odszkodowania.
W przypadku gdy umowa przedwstępna odpowiadała wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności co do formy, uprawniony może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej.
Zauważyć należy, iż w wyrok z dnia 3 października 1979 r., sygn. akt I PRN 128/79, Sąd Najwyższy stwierdził, iż pracownik może dochodzić zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę także wówczas, gdy zawarto umowę o pracę, ale jej warunki dotyczące rodzaju pracy i wysokości wynagrodzenia odbiegają w sposób istotny od warunków ustalonych w umowie przedwstępnej.