Skopiuj link
Jeżeli termin wykorzystania urlopu za dany rok uległ przesunięciu na następny rok kalendarzowy, co jest dopuszczalne na podstawie art. 168 kodeksu pracy i często występuje w praktyce, granicznym terminem rozpoczęcia biegu przedawnienia jest ostatni dzień września roku następnego. Można więc przyjąć, że bieg przedawnienia prawa do urlopu za dany rok rozpoczyna się najpóźniej 30 września roku następnego.
Prawo pracy wyklucza możliwość zrzeczenia się przez pracownika prawa do urlopu wypoczynkowego (art. 152 § 2 kodeksu pracy). Jeżeli urlop nie został wykorzystany w naturze, ulega przekształceniu w dniu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy w prawo do ekwiwalentu, chyba że strony postanowiły o przeniesieniu niewykorzystanego urlopu na kolejny stosunek pracy, na warunkach określonych w art. 171 § 3 kodeksu pracy. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 marca 2001 r., sygn. akt I PKN 336/00: „Z dniem rozwiązania stosunku pracy prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego w naturze przekształca się w prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop. W tym też dniu rozpoczyna bieg termin przedawnienia roszczenia o ekwiwalent pieniężny za niewykorzystane w naturze, a nieprzedawnione urlopy wypoczynkowe.".
Należy zasygnalizować, że w orzecznictwie dopuszczono ewentualną zamianę prawa do ekwiwalentu za urlop na inne korzyści (w tym majątkowe) od pracodawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 1981 r., sygn. akt I PRN 106/81). Należy jednak zaznaczyć, że tego rodzaju orzeczenie, dopuszczające możliwość ugody w sprawie zamiany ekwiwalentu za urlop na inne świadczenie, ma charakter raczej jednostkowy. Ponadto wynika z niego, że pracownik nie może zrzec się prawa do ekwiwalentu za urlop "bezinteresownie", bez zapewnienia mu w zamian przez pracodawcę określonych korzyści.
Przedawnienie prawa do urlopu wypoczynkowego za dany rok powoduje przedawnienie prawa do ekwiwalentu za ten urlop.
Prawo do urlopu wypoczynkowego określone jest przepisami o charakterze bezwzględnie obowiązującym w odniesieniu do obu stron stosunku pracy. Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego w określonym rozmiarze i terminie określonym według ustalonych zasad, a z drugiej strony „pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu″ (art. 152 § 2 kodeksu pracy) i nie może odmówić wykorzystania urlopu udzielonego zgodnie
z przepisami prawa pracy.
Bezwzględny zakaz zrzeczenia się prawa do urlopu nie dopuszcza stosowania żadnych wyjątków. Oświadczenie pracownika o rezygnacji z przysługującego mu urlopu wypoczynkowego (zarówno nabytego, jak i przysługującego w przyszłości) nie rodzi żadnego skutku prawnego, ponieważ kwalifikowałoby się jako sprzeczne z art. 18 kodeksu pracy. Pracodawca ma obowiązek realizować przysługujące pracownikom uprawnienia urlopowe aż do momentu ich przedawnienia. Co więcej, niemożliwa jest zamiana urlopu na ekwiwalent pieniężny w drodze porozumienia pracownika z pracodawcą. Uprawnienie do rekompensaty pieniężnej za urlop wypoczynkowy przysługuje tylko w razie ziszczenia się stanu faktycznego określonego w przepisie art. 171 kodeksu pracy.
Niewykorzystanie urlopu wypoczynkowego w roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo, lub w pierwszym kwartale roku następnego nie powoduje utraty prawa pracownika do tego urlopu. Roszczenie pracownika o udzielenie urlopu wypoczynkowego, podobnie jak i inne roszczenia ze stosunku pracy, przedawnia się z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
Warto pamiętać, że pracodawca ma obowiązek udzielać pracownikowi urlopu wypoczynkowego chronologicznie, tzw. w kolejności nabywania przez tego pracownika prawa do urlopu. Oznacza to, że w pierwszej kolejności należy udzielić urlopu zaległego, a następnie aktualnego. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2008 r., sygn. akt II PK 313/07, nie można czynić zarzutu nadużycia prawa pracownikowi żądającemu ekwiwalentu za zaległy urlop wypoczynkowy (art. 8 Kodeksu pracy w związku z art. 171 § 1 Kodeksu pracy), jeżeli nie miał możliwości skorzystania z urlopu udzielonego mu przez pracodawcę do 30 września roku następnego po roku nabycia prawa do urlopu.