27.09.2016 r.
9 min

Czy zawarcie kontraktu handlowego stanowi obiektywną przyczynę leżącą po stronie pracodawcy uzasadniającą zawarcie umowy z odstąpieniem od limitów w zawieraniu umów na czas określony?

Ekspert PCKP

Skopiuj link
27.09.2016r.
9 min

Odpowiedź:

Art. 251 § 1 k.p. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 25 czerwca 2015 roku o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1220), określa dwa limity w zawieraniu umów na czas określony: czasowy – 33 miesięcy i liczby umów – 3 umowy. Limity te biegną równocześnie obok siebie. Upływ któregokolwiek z nich jako pierwszego powoduje przekształcenie umowy na czas określony w umowę na czas nieokreślony. Przekształcenie następuje od dnia następującego po upływie okresu 33 miesięcy lub od dnia zawarcia czwartej umowy o pracę na czas określony (art. 253 § 3 k.p.).

Z przepisu art. 251 § 4 k.p. wynika, iż limitów w zawieraniu umów na czas określony nie stosuje się do umów o pracę zawartych na czas określony:

  1. w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
  2. w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym,
  3. w celu wykonywania pracy przez okres kadencji,
  4. w przypadku gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie

– jeżeli ich zawarcie w danym przypadku służy zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy.

Wśród w/w okoliczności wyłączających stosowanie limitów z art. 251 § 1 k.p. najwięcej wątpliwości wywołują obiektywne przyczyny leżące po stronie pracodawcy (art. 25 § 4 pkt 4 k.p.). Ustawodawca nie zdefiniował tego pojęcia. Mając na względzie orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące długoletnich umów o pracę na czas określony, przyjmuje się, iż umowy zawierane z uwagi na obiektywne przyczyny leżące po stronie pracodawcy powinny być zawierane jedynie w sytuacjach wyjątkowych, uzasadnionych indywidualnymi okolicznościami. Okoliczności te powinny mieć charakter obiektywny i zewnętrzny. Umowa zawarta z uwagi na obiektywne przyczyny leżące po stronie pracodawcy powinna odpowiadać rzeczywistemu zapotrzebowaniu pracodawcy i być niezbędna w tym zakresie.

Dokonując oceny czy w danym wypadku zachodzą przesłanki stosowania art. 251 § 4 pkt 4 k.p istotne znacznie ma stanowiskiem Departamentu Prawnego Głównego Inspektora Pracy z dnia 22 lipca 2016 roku, GNP – 364 – 023 -99 – 1/16. W ocenie GIP umowy na czas określony zawartej z uwagi na obiektywne przyczyny leżące po stronie pracodawcy nie stanowią umowy na umowy na czas określony zawierane:

  • w oparciu o umowę dot. refundacji kosztów zatrudnienia, w związku z uzyskaniem dofinansowania stanowiska pracy,
  • w związku z zezwoleniem na pracę dla obcokrajowca,
  • na okres odbywania służby przygotowawczej przez pracowników samorządowych,
  • na okres trwania umowy spółki,
  • na czas obowiązywania umowy najmu lub dzierżawy obiektu (np. sklepu, hali produkcyjnej) w których prowadzona jest działalność gospodarcza,
  • na czas realizacji kontraktu handlowego lub produkcyjnego.

Natomiast za obiektywną przyczynę zawarcia umowy na czas określony o której mowa w art. 251 § 4 pkt 4 k.p. GIP uznaje realizację projektu finansowanego ze środków Unii Europejskiej.

Należy zwrócić uwagę na niespójność pomiędzy poglądami doktryny a stanowiskiem GIP. W doktrynie jako przykład obiektywnych przyczyn uzasadniających odstąpienie od limitów z art. 251 § 1 k.p. wskazuje się zawarcie przez pracodawcę kontraktu handlowego. Natomiast zdaniem GIP kontrakt handlowy nie uzasadnia zawarcia umowy z art. 251 § 4 pkt 4 k.p. Wątpliwości może wyjaśnić jedynie Sąd Najwyższy w jednym ze swoich orzeczeń. Niestety na to będzie trzeba jeszcze poczekać.

Trudno zatem jednoznacznie odpowiedzieć na zadane przez Czytelnika pytania dotyczące możliwości zawarcia z pracownikami umowy o której mowa w art. 251 § 4 pkt 4 k.p. Decydując się wskazać w umowie na czas określony jako obiektywną przyczynę uzasadniającą odstąpienie od limitów w zawieraniu umów na czas określony zawarcie kontraktu handlowego należy być bowiem bardzo ostrożnym i liczyć się z możliwymi negatywnymi konsekwencjami. 

Przepisy prawa pracy bardzo rzadko przyznają pracownikom prawo do odprawy. Odprawa pieniężna przysługuje m.in. w przypadku rozwiązania z pracownikami stosunku pracy w trybie ustawy z dnia 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (t.j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 1474), zwanej potocznie ustawą o zwolnieniach zbiorowych.

Przesłanki stosowania ustawy o zwolnieniach zbiorowych określa art. 1 ust. 1 tej ustawy. Stosownie do jego dyspozycji: Przepisy ustawy stosuje się w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a także na mocy porozumienia stron, jeżeli w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienie obejmuje co najmniej:

  1. 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników,
  2. 10% pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednakże mniej niż 300 pracowników,
  3. 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników

– zwanego dalej "grupowym zwolnieniem".

Ustawa o zwolnieniach zbiorowych wyróżnia także zwolnienia indywidualnie. Mają one miejsce w przypadku gdy w warunkach określonych w art. 1 ust. 1 ustawy o zwolnieniach zbiorowych pracodawca zwalnia mniej niż określona w tym przepisie ilość pracowników (art. 10 ust 1 ustawy o zwolnieniach zbiorowych).

Jedną z przesłanek zastosowania ustawy o zwolnieniach zbiorowych jest rozwiązanie z pracownikami stosunku pracy „z przyczyn niedotyczących pracowników”. Pojęcie to jest bardzo pojemne i obejmuje różnego rodzaju stany faktyczne. Przyczyny niedotyczące pracownika stanowią bowiem nie tylko okoliczności dotyczące bezpośrednio pracodawcy, ale także okoliczności niezwiązane z żadną ze stron stosunku prac, np.: likwidacja lub upadłość pracodawcy, restrukturyzacja, dekoncentracja produkcji. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 marca 2016 roku: „Z punktu widzenia art. 1 ustawy nie jest ważne, czy zwolnienia następują z winy pracodawcy, który niewłaściwie zarządzał przedsiębiorstwem, czy też są następstwem okoliczności od niego niezależnych. W tym drugim przypadku może wchodzić w rachubę cały splot zróżnicowanych czynników o charakterze obiektywnym. Z jednej strony mogą one mieć charakter losowy (np. klęska żywiołowa), z drugiej zaś charakter finansowy (np. wysokie koszty pozyskania kredytów, ryzyko kursowe), gospodarczy (np. recesja), bądź polityczny (np. sankcje ekonomiczne wobec kraju importera towarów). W tym kontekście uprawniona wydaje się więc konstatacja, że przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie stosunku pracy w ramach komentowanej ustawy o zwolnieniach grupowych z 2003 r. są wszelkie inne czynniki – poza statusem pracownika – rzutujące na potrzebę świadczenia pracy na rzecz konkretnego pracodawcy. W praktyce ich enumeratywne wyliczenie jest zaś niemożliwe (por. k.w. Baran, Komentarz do art. 1 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, Oficyna 2010).” (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2016 roku, III PK 81/15).

Powyższe prowadzi do wniosku, iż wskazane przez Czytelnika przyczyny rozwiązania umów o pracę, w postaci zakończenia realizacji kontraktu handlowego, mogą zostać uznane za niedotyczące pracowników przyczyny rozwiązania stosunku pracy. Jednakże z uwagi na brak, w przedstawionym stanie faktycznym, wielu istotnych informacji nie można udzielić odpowiedzi czy zastosowanie będą miały przepisy ustawy o zwolnieniach zbiorowych, w tym statuujące obowiązek wypłaty odprawy ekonomicznej.

""